Τρίτη 31 Μαρτίου 2009

Περιοδικό ΟΙΚΟΚΥΚΛΑΔΕΣ(τεύχος 1)

Διαβάστε το 1ο τεύχος(Ιούνιος 2οο7) του περιοδικού ΟΙΚΟΚΥΚΛΑΔΕΣ (Έκδοση του τμήματος Περιβαλλοντικής Εκπ/σης Α/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων) στη διεύθυνση: http://www.epyna.gr/~agialama/eidiseis/teuxos1_oikokilades.pdf

Βιώσιμη Ανάπτυξη: «απάτη», ουτοπία ή αναγκαιότητα;Μια προσπάθεια για την ανάδειξη ενός εναλλακτικού μοντέλου ανάπτυξης

Η οικονομική κρίση που διανύουμε αυτήν την περίοδο – της οποίας τις οδυνηρότερες πτυχές δεν έχουμε δει ακόμη σύμφωνα με πολλούς αναλυτές – αποδεικνύει για ακόμη μια φορά ότι το μοντέλο ανάπτυξης που έχει υιοθετηθεί και βασίζεται στη μεγιστοποίηση του οικονομικού αποτελέσματος με κάθε μέσον, οδηγεί σε τεράστιες κοινωνικές ανισότητες παγκόσμια, ενώ αυξάνει την ανασφάλεια και την κοινωνική αναταραχή. Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι η κατοχή πλούτου συγκεντρώνεται σε όλο και λιγότερα χέρια, οδηγώντας σε εξαθλίωση μεγαλύτερες μάζες πληθυσμού τόσο στον αναπτυγμένο, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο(1) . Επομένως η αναζήτηση ενός εναλλακτικού μοντέλου ανάπτυξης είναι επιτακτική μέσα από τον επανακαθορισμό του ρόλου του κράτους, του δημόσιου συμφέροντος και κυρίως του στόχου που δεν είναι άλλος από την κοινωνική ευημερία. Η απλή επιστροφή σε κεϊνσιανού τύπου πολιτικές φαίνεται ανεπαρκής, ειδικά όταν περιορίζεται στη μαζική στήριξη του καταρρέοντος χρηματοπιστωτικού συστήματος αδιαφορώντας για την κατάρρευση των συστημάτων υγείας, παιδείας, πρόνοιας, για την κατάρρευση της παραγωγής και της απασχόλησης, όταν η υφέρπουσα ιδέα είναι «η κοινωνικοποίηση των ζημιών και η ιδιωτικοποίηση των κερδών».
Όμως, παράλληλα με την οικονομική κρίση συνεχίζει να εντείνεται η περιβαλλοντική κρίση. Οι αλλεπάλληλες εκθέσεις όλων ανεξαιρέτως των διεθνών οργανισμών –που το τελευταίο που μπορεί να τους κατηγορήσει κανείς είναι η «εναλλακτική» τους προσέγγιση – υπογραμμίζουν ότι η διατάραξη των λειτουργιών του οικοσυστήματος από τις ανθρώπινες δραστηριότητες έχει λάβει τέτοιες διαστάσεις που δημιουργεί προβλήματα με αιχμή του δόρατος αυτά που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή και υποσκάπτουν αυτή καθ’ αυτή την οικονομική πρόοδο. Κατά συνέπεια, οι όποιες σκέψεις για αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης πρέπει να συμπεριλάβει απαραίτητα και τα θέματα περιβάλλοντος.
Η εμφάνιση της έννοιας της Βιώσιμης Ανάπτυξης πριν 20 περίπου χρόνια δημιούργησε αρχικά ευφορία για τη δυνατότητα συνδυασμού οικονομικής ανάπτυξης και διατήρησης του περιβάλλοντος με στόχο την κοινωνική ευημερία. Η έννοια ήρθε ως αμφισβήτηση της έννοιας της οικονομικής ανάπτυξης που δίνει απόλυτη προτεραιότητα στη σταθερή μεγέθυνση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ). Άλλωστε, με βάση τον τρόπο υπολογισμού του, το ΑΕΠ που μετρά μόνο ό,τι παράγεται και διακινείται μέσα από την αγορά δεν μπορεί να θεωρείται ως ο βασικός δείκτης ευημερίας, αλλά απλά ένας δείκτης παραγωγής. Ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι χρήσιμα: η λειτουργία μιας επιπλέον φυλακής σε μια χώρα εξ αιτίας της αυξημένης εγκληματικότητας θα δημιουργήσει νέο ΑΕΠ και νέα εισοδήματα. Ευημερία όμως; Το ίδιο και η υλοτόμηση ενός δάσους, το οποίο δεν προκαλεί τη δημιουργία ΑΕΠ όταν απλά μας παρέχει καθαρό αέρα, αναψυχή και αποτελεί καταφύγιο χλωρίδας και πανίδας, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει αν μετατραπεί σε ξυλεία και στη συνέχεια σε οικόπεδα ή σε αγροτικές εκμεταλλεύσεις, όπως στον Αμαζόνιο. Η λειτουργία ενός εργοστασίου αφαλάτωσης δημιουργεί περισσότερο ΑΕΠ και επιχειρηματικά κέρδη από την άντληση φυσικού νερού. Το ίδιο και η λειτουργία κλιματιστικών αντί του φυσικού αερισμού. Πόσο μάλλον αυτό ισχύει για τους πολέμους και την παραγωγική μηχανή που τους υποστηρίζει, σε αντίθεση με την ειρήνη. Επομένως καλούμαστε να ορίσουμε ξανά τι θεωρούμε ανάπτυξη.
Ήδη από τη δεκαετία του ’70 ο ΟΗΕ έχει δημιουργήσει τον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (Human Development Index) δίνοντας ευρύτερο περιεχόμενο στην έννοια της ανθρώπινης ευημερίας: έτσι εκτός από το ΑΕΠ στον δείκτη αυτόν συνεκτιμώνται το επίπεδο εκπαίδευσης και την προσδοκώμενη διάρκεια ζωής κατά τη γέννηση, ώστε να προσδιοριστεί το επίπεδο ανάπτυξης μιας χώρας. Το παραπάνω αποτελεί ουσιαστική διαφοροποίηση αφού εισάγονται στην εκτίμηση της ευημερίας μη οικονομικές παράμετροι που σχετίζονται με το εκπαιδευτικό σύστημα και το επίπεδο του συστήματος υγείας της χώρας. Η αλλαγή αυτή άφησε όμως ανεπηρέαστο το μοντέλο ανάπτυξης που συνέχισε να στηρίζεται στην εντατικοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας.
Πράγματι την ίδια περίοδο οι οικονομικές πολιτικές σε παγκόσμιο επίπεδο «θεοποιούν» την αποτελεσματικότητα των αγορών σε βάρος της μη αποτελεσματικής κρατικής ρύθμισης εστιάζοντας την προσοχή τους στο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ, ενώ η μεγιστοποίηση των επιχειρηματικών κερδών αντικατέστησε το στόχο της κοινωνικής ευημερίας (βλέπε απασχόληση, εισοδήματα). Η διείσδυση των περιβαλλοντικών «ανησυχιών» στο οικονομικό οικοδόμημα, παρά την υπέρμετρη χρήση του όρου της Βιώσιμης Ανάπτυξης είναι ιδιαίτερα περιορισμένη σε τομείς όπου δεν διαταράσσεται η «παντοκρατορία» της αγοράς, αλλά αντίθετα δημιουργεί ευκαιρίες για περισσότερα κέρδη στους καινοτόμους που υιοθετούν νέες «καθαρές» τεχνολογίες και παράγουν προϊόντα φιλικά ως προς το περιβάλλον. Όμως, η ανάπτυξη της πράσινης οικονομίας δεν είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του ρυθμού υποβάθμισης του περιβάλλοντος.
Το ερώτημα που τίθεται εδώ είναι κατά πόσο η έννοια της Βιώσιμης Ανάπτυξης είναι κατάλληλη για να υποστηρίξει μια εντελώς διαφορετική πολιτική, ένα εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης και δεν αποτελεί ένα «πράσινο» άλλοθι στον νεοφιλελευθερισμό. Η έννοια της Βιώσιμης Ανάπτυξης «εισέβαλε» στο επιστημονικό λεξιλόγιο αλλά και στην καθημερινή συζήτηση στα τέλη της δεκαετίας του ’80 όταν τα περιβαλλοντικά προβλήματα φαινόταν να παίρνουν σημαντικές διαστάσεις και άρχισαν να απειλούν την ευημερία των κατοίκων του πλανήτη μας. Η έκθεση της Επιτροπής Brundtland όρισε τη Βιώσιμη Ανάπτυξη ως «την ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακινδυνεύει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες». Η έννοια των «αναγκών» αναφέρεται στις βασικές ανάγκες των ανθρώπων όπως η ένδυση, η στέγαση, η διατροφή και η εκπαίδευση, στην ικανοποίηση των οποίων πρέπει να δοθεί προτεραιότητα(2) . Η έννοια της ικανοποίησης των αναγκών της παρούσας (ενδογενεακή ισότητα) αλλά και των μελλοντικών γενεών αναφέρεται στη μακροχρόνια προοπτική που πρέπει να έχει η ανάπτυξη (διαγενεακή ισότητα). Όμως η ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών (βασικών και μη) πρέπει να γίνεται μέσα στα όρια αντοχής του οικοσυστήματος, δηλαδή του συστήματος που υποστηρίζει τη ζωή παρέχοντας αγαθά και υπηρεσίες που είναι απαραίτητα για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι δυνατή η συνεχής επέκταση του οικονομικού συστήματος επ’ αόριστο, ενώ δεν είναι λίγοι οι επιστήμονες που υποστηρίζουν ότι ήδη χρησιμοποιούμε περισσότερους πόρους απ’ όσους αναπαράγει η φύση (ανανεώσιμοι πόροι), ενώ παράγουμε και περισσότερα απόβλητα απ’ όσα μπορεί να απορροφήσει το οικοσύστημα και ότι αν δεν μειωθεί άμεσα και δραστικά η οικονομική δραστηριότητα, το οικοσύστημα θα καταρρεύσει.
Κατά συνέπεια η όποια ανάπτυξη θα πρέπει να είναι ταυτόχρονα:
οικονομικά αποτελεσματική, δηλαδή να παράγει το μέγιστο του προϊόντος με τις διαθέσιμες εισροές και την υπάρχουσα τεχνολογία, ώστε να μην υπάρχει σπατάλη των πολύτιμων και σε ανεπάρκεια πόρων. Η έννοια αυτή δεν σημαίνει αυτόματα ότι πρέπει να παράγουμε περισσότερο σε παγκόσμιο επίπεδο, δηλαδή να αυξάνουμε το ΑΕΠ, ενώ εφόσον διαπιστώνεται ότι έχουμε υπερβεί τα οικολογικά όρια η χρήση πόρων πρέπει να μειωθεί.
κοινωνικά δίκαια, δηλαδή να διαχέει τα οφέλη σε όλα τα μέλη της κοινωνίας τα οποία θα πρέπει όχι μόνο να επιβιώνουν, αλλά να καλύπτουν αξιοπρεπώς τουλάχιστον τις βασικές τους ανάγκες. Επομένως, είναι απαραίτητο όπως το παραγωγικό σύστημα προσαρμοστεί, ώστε να τείνει προς εξάλειψη η ανεργία, ο κοινωνικός αποκλεισμός και οι εισοδηματικές ανισότητες, να διευκολύνεται η πρόσβαση σε σωστές υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης, πολιτισμού, αναψυχής και γενικά να ικανοποιούνται τα ελάχιστα επίπεδα ασφάλειας και σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
περιβαλλοντικά βιώσιμη, δηλαδή να επιτρέπει τη διατήρηση τουλάχιστον του ελάχιστου φυσικού κεφαλαίου που είναι απαραίτητο, ώστε να διατηρούνται οι λειτουργίες του που είναι απαραίτητες για την ανθρώπινη ευημερία. Η διατήρηση των περιβαλλοντικών λειτουργιών επιτρέπει τόσο την παροχή πόρων (όπως νερό, έδαφος, οξυγόνο), απαραίτητων για την ανθρώπινη ζωή και την παραγωγή αγαθών (πχ. τροφίμων) όσο και την παροχή υπηρεσιών, όπως η αφομοίωση αποβλήτων (πχ. δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα, αποδόμηση στερεών αποβλήτων), η ρύθμιση του κλίματος, η επικονίαση, η παροχή υπηρεσιών αναψυχής, η ύπαρξη βιοτόπων ικανών για τη διατήρηση της χλωρίδας και της πανίδας, η διατήρηση της τροφικής αλυσίδας κλπ. Η διατάραξη ή ακόμη περισσότερο η αναστολή μιας των λειτουργιών αυτών που παρέχονται δωρεάν στον άνθρωπο δημιουργούν περισσότερο ή λιγότερο σοβαρά προβλήματα όπως έλλειψη νερού, πλημμύρες, απώλεια εδάφους, ύψωση της στάθμης της θάλασσας, απώλειες ειδών κλπ. που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη ευημερία προκαλώντας μεγάλες ζημιές στην παραγωγική διαδικασία, ενώ μπορεί να απειλήσουν αυτή καθαυτή τη διατήρηση της ζωής στον πλανήτη. Οι διαταραχές αυτές προέρχονται από την όλο και αυξανόμενη ανθρώπινη δραστηριότητα που οφείλεται τόσο στην αύξηση του πληθυσμού, όσο και στην συνεχώς αυξανόμενη κατά κεφαλή κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών που συνεπάγονται εντατική χρήση του εδάφους, απόσπαση περισσότερων πόρων και παραγωγή περισσότερων και τοξικότερων αποβλήτων.
Στην καρδιά της λειτουργικοποίησης (δηλαδή της εφαρμογής στην πράξη) της έννοιας της βιώσιμης ανάπτυξης βρίσκεται η εκτίμηση, η αξιολόγηση και τελικά η διαχείριση των σύνθετων αλληλεπιδράσεων μεταξύ οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων. Για παράδειγμα, η οικονομική μεγέθυνση είναι πιθανή μέσω την αποδέσμευσης των δημιουργικών δυνάμεων των ανθρώπινων κοινωνιών που είναι ικανές για τη μετατροπή της φύσης με στόχο την ικανοποίηση των βασικών αναγκών και την παραγωγή άλλων υλικών ευκολιών για την καθημερινή ζωή. Όμως, όπως ειπώθηκε και προηγούμενα, αυτή η διαδικασία μετασχηματισμού συχνά συνεπάγεται την εξάντληση του φυσικού περιβάλλοντος που μπορεί να οδηγήσει σε μόλυνση της ατμόσφαιρας, κλιματική αλλαγή και απώλεια βιοποικιλότητας. Κατά συνέπεια όσοι λαμβάνουν αποφάσεις χάραξης πολιτικής βρίσκονται αντιμέτωποι με δύσκολες αποφάσεις σωστής εξισορρόπησης μεταξύ οικονομικών και περιβαλλοντικών στόχων καθόσον η αύξηση των κερδών σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες και περιοχές καθορίζουν το επίπεδο και το ρυθμό των επενδύσεων που με τη σειρά τους καθορίζουν τις μελλοντικές δυνατότητες παραγωγής και δημιουργίας νέων εισοδημάτων. Οι επιλογές είναι δύσκολες και πρέπει να βασίζονται στην αξιολόγηση των θετικών και αρνητικών οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων των πολιτικών, ενώ ταυτόχρονα επηρεάζονται από την εξωτερική συγκυρία. Περιθώρια για συμβιβασμούς μεταξύ στόχων υπάρχει: όπου δημιουργούνται οφέλη σε μια από τις διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης που συνεπάγονται απώλειες σε κάποια άλλη, πρέπει να προσδιορίζονται και να ελαχιστοποιούνται με τα κατάλληλα μέτρα.
Η Βιώσιμη Ανάπτυξη αποτελεί περισσότερο μια διαδικασία συνεχούς βελτίωσης των αποτελεσμάτων και στις τρεις διαστάσεις της, παρά ένα συγκεκριμένο και προκαθορισμένο στόχο που πρέπει να ικανοποιηθεί. Άλλωστε οι διαφορετικές χώρες και περιοχές έχουν διαφορετική αφετηρία, διαφορετικά προβλήματα, διαφορετικές οικονομικές και κοινωνικές δομές, διαφορετικούς πόρους και περιβαλλοντικά προβλήματα και επομένως θέτουν τους δικούς τους στόχους τους οποίους πρέπει να ικανοποιήσουν. Οι στόχοι αυτοί διαφοροποιούνται, όπως και στην «συμβατική» οικονομική προσέγγιση, σε βραχυ-, μεσο- και μακροπρόθεσμους και η ικανοποίηση τους απαιτεί αντίστοιχες δράσεις, πρακτικές και πολιτικές που ενσωματώνονται σε εθνικές ή περιφερειακές στρατηγικές βιώσιμης ανάπτυξης. Όμως, σε αντίθεση με την οικονομική προσέγγιση, οι στρατηγικές αυτές θα πρέπει να έχουν σφαιρική, ολοκληρωμένη προσέγγιση.
Σήμερα, τόσο ο ΟΗΕ όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν θέσει ως υπέρτατο στόχο την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης και ένας αυξανόμενος αριθμός χωρών –μεταξύ των οποίων και η χώρα μας - υποχρεώνεται να επεξεργαστεί και να δημοσιοποιήσει την εθνική της στρατηγική. Όμως, παρά τις πομπώδεις διακηρύξεις αρχών, οι στρατηγικές αυτές παραμένουν ως επί το πλείστον στα χαρτιά ως αδύναμες περιβαλλοντικές πολιτικές που φροντίζουν να μην «ενοχλούν» τους στόχους της οικονομικής ανταγωνιστικότητας, ενώ η διάσταση της κοινωνικής ισότητας απουσιάζει παντελώς.
Η λέξη «βιώσιμη» εμφανίζεται ως επιθετικός προσδιορισμός κάθε παραγωγικής δραστηριότητας (πχ. βιώσιμη γεωργία, βιώσιμος τουρισμός, βιώσιμες μεταφορές, βιώσιμη ενέργεια κλπ) και γενικότερα κάθε ανθρωπογενούς δράσης. Όμως, παρόλη την κατάχρηση του όρου από πολιτικούς, επιστήμονες, ΜΜΕ και πολίτες, ούτε συμφωνία φαίνεται να υπάρχει σε ό,τι αφορά το περιεχόμενό του που χρησιμοποιείται κατά το δοκούν, αλλά ούτε και βελτίωση της περιβαλλοντικής κατάστασης αν κρίνει κανείς από τις εκθέσεις των Διεθνών Οργανισμών που συνεχίζουν να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου σε θέματα όπως η κλιματική αλλαγή.
Δεν είναι λίγοι που υποστηρίζουν ότι η χρήση του όρου «βιώσιμη ανάπτυξη» είναι κενή περιεχομένου μια και δεν είναι δυνατόν να συμβαδίσουν οικονομική ανάπτυξη και διατήρηση του περιβάλλοντος, αλλά αποτελεί άλλοθι για όσους δεν θέλουν να ανακόψουν την τάση για παραγωγή συνεχώς περισσότερων αγαθών και υπηρεσιών προωθώντας ουσιαστική περιβαλλοντική προστασία. Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι είναι «ουτοπία» να αναμένεται ο συμψηφισμός των οικονομικών στόχων με τους περιβαλλοντικούς και τους κοινωνικούς, εξ αιτίας της δύναμης που έχουν οι οικονομικά ισχυροί του πλανήτη. Άλλωστε ουτοπία δεν θεωρείται και η εφαρμογή μιας πραγματικά προοδευτικής εναλλακτικής πολιτικής; Μήπως όμως η σημερινή κρίση πρέπει να κάνει να σκεφτούμε ότι πρέπει να αλλάξουμε τρόπο προσέγγισης; Οι μεγάλες κρίσεις δεν φέρνουν και τις μεγάλες ανατροπές; Η εφαρμογή της έννοιας της Βιώσιμης ανάπτυξης αποτελεί μια μεγάλη ανατροπή που όμως σήμερα έχει γίνει αναγκαιότητα.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΠΙΛΑΝΗΣ
Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα ΠεριβάλλοντοςΠανεπιστήμιο Αιγαίου

(1) Η ανάδυση πολυεκατομυριούχων επιχειρηματιών στην Αίγυπτο, στην Ινδία, στην Κίνα, στη Ρωσία των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης δεν συνοδεύεται από βελτίωση του επιπέδου ευημερίας για όλους. Το αντίθετο μάλιστα!!!
(2)
Η αντιμετώπιση της φτώχειας δεν έχει μόνο κοινωνικό περιεχόμενο μια και έχει αποδειχθεί ότι υπάρχει στενή αιτιώδης σύνδεση φτώχειας και περιβαλλοντικής υποβάθμισης.

Παραγωγή και κατανάλωση ενέργειας:Η περίπτωση της Σύρου.


ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΧΑΤΖΗΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗ
(υπεύθυνου Τμήματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Δ/νσης Α/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων)


1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ΔΕΗ είναι, ως γνωστόν, διαχειρίστρια του δικτύου, αποκλειστικόςπρομηθευτής και πρακτικά μοναδικός παραγωγός ενέργειας με συμβατικά καύσιμα στα νησιά του Αιγαίου. Με τον πολλαπλό αυτό ρόλο, καλείται να αντιμετωπίσει τα πολλά και ποικιλόμορφα προβλήματα της ηλεκτροδότησης των νησιών. Τα προβλήματα αυτά περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:

Πρόβλημα επάρκειας ισχύος σχεδόν σε όλα τα νησιά, δεδομένου μάλιστα και του υψηλού ρυθμού αύξησης της ζήτησης σε ηλεκτρική ενέργεια από χρόνο σε χρόνο

Εποχιακή ζήτηση λόγω αιχμής της τουριστικής περιόδου κατά τηνκαλοκαιρινή περίοδο.

Παλαιότητα της μονάδων ηλεκτροπαραγωγής που επιβάλει την αντικατάσταση πολλών αυτόνομων πετρελαϊκών μονάδων στο άμεσο μέλλον. Είναι χαρακτηριστικό πως ακόμη και σήμερα λειτουργούν μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με ηλικία άνω των 40 ετών και με εξαιρετικά χαμηλή απόδοση. Πολλές από τις μονάδες αυτές έχουν χαρακτηρισθεί από τη ΡΑΕ (Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας) ως "αναξιόπιστες" και "προβληματικές" στη λειτουργία τους.

Αδύναμα δίκτυα μεταφοράς της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας.


Σημαντική περιβαλλοντική επιβάρυνση, αφού για κάθε κιλοβατώρα που παράγεται στους πετρελαϊκούς σταθμούς εκλύεται στην ατμόσφαιρα περίπου 1 κιλό διοξειδίου του άνθρακα. Oι συνολικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στα νησιά όπου η ΔΕΗ διαθέτει μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, είναι περίπου 4 εκατ. τόνοι ετησίως. Επιπλέον, οι σταθμοί αυτοί (συχνά κοντά σε οικιστικά σύνολα) επιβαρύνουν τοπικά το περιβάλλον με ρύπους καιενίοτε είναι εξαιρετικά θορυβώδεις.

Πολύ υψηλό κόστος παραγωγής στα νησιά. Το κόστος παραγωγής για τη ΔΕΗ στα νησιά είναι υψηλότερο από την τιμή πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας, με αποτέλεσμα το σύνολο των καταναλωτών της χώρας να επιδοτεί εμμέσως τις νησιωτικές περιοχές με περισσότερα από 300 εκατ. ευρώ ετησίως. Όπως είναι εύλογο, με την άνοδο των τιμών του πετρελαίου, το κόστος αυτό ανεβαίνει, αφού το κόστος καυσίμου αποτελεί το 50% περίπου του συνολικού κόστους της κιλοβατώρας. Στα παραπάνω κόστη δεν έχουμε υπολογίσει το λεγόμενο «εξωτερικό" κόστος που πληρώνει η κοινωνία ως τίμημα για τη λειτουργία ρυπογόνων πετρελαϊκών σταθμών και τις συνέπειες που έχει η καύση του πετρελαίου στην υγεία, το περιβάλλον και το κλίμα του πλανήτη. Σχετική μελέτη του ΕΜΠ, για την αποτίμηση του κόστους αυτού στην περίπτωση των πετρελαϊκών σταθμών στα ελληνικά νησιά (στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος ExternE), αναφέρει πως το «εξωτερικό» αυτό κόστος θα έπρεπε να επιβαρύνει την τιμή της κιλοβατώρας κατά 4-6,8 λεπτά (0,04-0,068 ­/ΚWh). Αν μάλιστα οι επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών αποδειχθούν δυσμενέστερες των προβλεπόμενων, τα κόστη αυτά φτάνουν στα 0,2 ­/ΚWh. Με άλλα λόγια, η πραγματική μέση τιμή της κιλοβατώρας στα νησιά θα έπρεπε να υπολογίζεται περί τα 0,2-0,36 ­/ΚWh, ενώ στις περιόδους αιχμής είναι πολύ υψηλότερη, και στα πολύ μικρά νησιά (λαμβάνοντας υπ' όψη τις πρόσφατες ανατιμήσεις στις τιμές του πετρελαίου) ξεπερνά ακόμη και το 1/ΚWh.

2.ΑΥΤΟΝΟΜΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΔΕΗ ΣΥΡΟΥ

2.1 ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Η Σύρος καλύπτεται ενεργειακά με δίκτυα μεταφοράς μέσης τάσης(150 KW),τα οποία τροφοδοτούνται από αυτόνομο σταθμό παραγωγής της ΔΕΗ με εγκατεστημένη ισχύ 22MW. Ο σταθµός της ∆ΕΗ διαθέτει εγκατεστηµένη ισχύ περίπου 26000-27000 kW, η οποία είναι η συνολική ισχύς που αποδίδουν οι µηχανές σύµφωνα µε τον κατασκευαστή. Η διαθέσιµη ισχύς, δηλαδή η ισχύς που µπορούν να αποδώσουν οι µηχανές είναι το 80% της συνολικής ενέργειας, πράγµα που δίνει ισχύ της τάξης των 20800-21600 kW ηµερησίως. Ο σταθμός κατασκευάστηκε το 1960 , απέχει μόλις 1,7 χλμ. από το κέντρο της Ερμούπολης και λειτουργεί με μαζούτ.
Παρόλο που περιοδικά γίνεται εκσυγχρονισμός του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού του σταθμού, μόνιμη είναι η όχληση που προκαλείται από το θόρυβο και τα καυσαέρια. Σε βαθύ σκοτάδι βυθίζεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα η Ερμούπολη και τα χωριά της Σύρου από μπλακάουτ που οφείλονται σε βραχυκυκλώματα στο δίκτυο ηλεκτροδότησης. Οι συχνές διακοπές ρεύματος, οι αυξομειώσεις της τάσης και οι καταστροφικές συνέπειές της στις ηλεκτρικές συσκευές αποτελούν πλέον υπόθεση ρουτίνας(Ξηροτύρη,2007). Το πιο πρόσφατο μπλακάουτ, αυτό της 14ης Δεκεμβρίου 2006, άφησε καταστήματα και νοικοκυριά στο σκοτάδι πάνω από μία ώρα. Μεγάλα ήταν τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν και οι αρμόδιες αρχές έγιναν αποδέκτες σωρείας καταγγελιών και παραπόνων τόσο από κατοίκους όσο και από επιχειρηματίες του νησιού. Σύμφωνα με όσα δήλωσε ο διευθυντής του Ανεξάρτητου Σταθμού Παραγωγής Ηλεκτρικού (ΑΣΠ ΔΕΗ) Σύρου, η διακοπή αυτή προκλήθηκε από βραχυκύκλωμα στο δίκτυο ηλεκτροδότησης και όχι από βλάβη των μηχανών του εργοστασίου.
Δεν έχει γίνει η παραμικρή αναβάθμιση ούτε αύξηση της δυναμικότηταςτου Αυτόνομου Σταθμού Παραγωγής στη Σύρο. Οι διοικήσεις της ΔΕΗ συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν την αυξημένη ζήτηση ενέργειας κατά τουςκαλοκαιρινούς μήνες, με την ενοικίαση φορητών ηλεκτροπαραγωγών ζευγών,λύση η οποία θεωρείται ρυπογόνα, εμβαλωματική, ασύμφορη καιαναποτελεσματική. Oι υπηρεσίες παραγωγής και διανομής της ΔΕΗ στη Σύρο, παραμένουν υποστελεχωμένες και το προσωπικό της ΔΕΗ εξαντλεί καθημερινά τα όρια της αντοχής του, προκειμένου να διασφαλίσει τη στοιχειώδη λειτουργία του συστήματος παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας στο νησί. Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί μείωση του προσωπικού πάνω από 50 % ενώ έχει να γίνει πρόσληψη προς αντικατάσταση εργαζόμενου που αποχώρησε πάνω από 20 χρόνια.
2.2 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ
Η µέγιστη κατανάλωση της Σύρου φτάνει την τιµή των 21-22 MW σε ηµερήσια βάση. Παρουσιάζεται την περίοδο του καλοκαιριού και του χειµώνα, αλλά η αιχµή της ζήτησης (µε µικρή διαφορά από την καλοκαιρινή περίοδο) παρουσιάζεται το µήνα Ιανουάριο. «Χαλαροί» µήνες, µε την έννοια της ζήτησης, θεωρούνται οι µήνες Οκτωβρίου µέχρι Νοέµβριο και οι µήνες Μαΐος µέχρι Ιούνιο. Κατά την άνοιξη και το φθινόπωρο η ζήτηση αιχµής περιορίζεται στα 13-14 MW κατά τις ώρες αιχµής, ενώ τις νυκτερινές ώρες πέφτει στα 5-6 MW. Για την ναυπηγοκατασκευαστική εταιρεία Νεωρίου που καταναλώνει 1,5-2 MW ηµερησίως (το οποίο αντιστοιχεί στο 10% - 20% της ζήτησης) υπάρχει απευθείας σύνδεση µε τον σταθµό της ∆ΕΗ µε εφεδρική τροφοδοσία από ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη και έτσι λειτουργεί ανεξάρτητα από τις υπόλοιπες δραστηριότητες. Μαζί µε το εργοστάσιο αφαλάτωσης του δήµου Ερµούπολης (1 MW) είναι οι µεγαλύτεροι καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας στο νησί. Στατιστικά στοιχεία που αφορούν στη μέση κατανάλωση ανά νοικοκυριό δεν υπάρχουν, ωστόσο πρόσφατη μελέτη(Δήμος Άνω Σύρου,2004,114) εκτιμά τη μέση μηνιαία κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος σε 250kwh/νοικοκυριό.


2.3 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ
Σημαντικό είναι το «εξωτερικό» κόστος που πληρώνει η τοπική κοινωνία ως τίμημα για τη λειτουργία του ρυπογόνου πετρελαϊκού σταθμού και τις συνέπειες που έχει η καύση του πετρελαίου στην υγεία, το περιβάλλον και το κλίμα του πλανήτη. Σχετική μελέτη του ΕΜΠ, για την αποτίμηση του κόστους αυτού στην περίπτωση των πετρελαϊκών σταθμών στα ελληνικά νησιά (στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος ExternE), αναφέρει πως το «εξωτερικό» αυτό κόστος θα έπρεπε να επιβαρύνει την τιμή της κιλοβατώρας κατά 4-6,8 λεπτά (0,04-0,068 ­/ΚWh). Αν μάλιστα οι επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών αποδειχθούν δυσμενέστερες των προβλεπόμενων, τα κόστη αυτά φτάνουν στα 0,2 ­/ΚWh. Με άλλα λόγια, η πραγματική μέση τιμή της κιλοβατώρας στα νησιά θα έπρεπε να υπολογίζεται περί τα 0,2-0,36 ­/ΚWh, ενώ στις περιόδους αιχμής είναι πολύ υψηλότερη, και στα μικρά νησιά (λαμβάνοντας υπ' όψη τις πρόσφατες ανατιμήσεις στις τιμές του πετρελαίου) ξεπερνά ακόμη και το 1ΚWh(Greenpeace,2006).
Σημαντική περιβαλλοντική επιβάρυνση προκαλείται από τη λειτουργία του Αυτόνομου Σταθμού Παραγωγής της ΔΕΗ, αφού για κάθε κιλοβατώρα πουπαράγεται στον πετρελαϊκό σταθμό εκλύεται στην ατμόσφαιρα περίπου 1κιλό διοξειδίου του άνθρακα κατά μέσο όρο, 10-20 γραμμάρια διοξειδίου του θείου, 1,5-15 γραμμάρια οξειδίων του αζώτου, 1-5 γραμμάρια μικροσωματιδίων και πολλοί ακόμη επικίνδυνοι ρύποι(Greenpeace,2007). Σύμφωνα με τα στοιχεία για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα το 2005, τα οποία παρουσιάστηκαν πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όλες οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ στα νησιά ξεπέρασαν τα ανώτατα όρια εκπομπών (τα οποία είχε ορίσει το ΥΠΕΧΩΔΕ το 2005, στο εθνικό σχέδιο κατανομής ρύπων και περιγράφονται ως «άκρως γενναιόδωρα») σε ποσοστά από 5,5% (στη Σύρο) έως 48,4% (στη Μύκονο). Στη Σύρο οι εκπομπές διοξειδίου άνθρακα από τη μονάδα της ΔΕΗ έφτασε τους 68.628 τόνους(Σταμάτη,2006).
Όταν κατασκευάστηκε ο σταθµός της ∆ΕΗ δεν είχε γίνει προβλεφθεί η επέκταση του δήµου Ερμούπολης και σήμερα ο σταθµός βρίσκεται σε πολύ µικρή απόσταση από την οικιστική περιοχή και από το συγκρότημα των Λυκείων . Η αισθητική ρύπανση σε συνδυασµό µε την ατµοσφαιρική και ηχητική ρύπανση αµαυρώνουν την εικόνα της πόλης(Σαρτζετάκης,2006). Λόγω των επικρατούντων βορείων ανέµων µετριάζονται οι επιπτώσεις των οχλήσεων από τη λειτουργία του σταθµού. Η ΔΕΗ έχει προγραμματίσει την τοποθέτηση καμινάδας στο σταθμό , καθώς και την προμήθεια σύγχρονων μηχανών παραγωγής ρεύματος, με σκοπό τη μείωση της προκαλούμενης όχλησης.

2.3.1 Διαμαρτυρίες εκπαιδευτικής κοινότητας

Με πρωτοβουλία του Δ.Σ. της Α' ΕΛΜΕ Κυκλάδων και με συμμετοχή των μαθητών και γονέων πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στην αίθουσα εκδηλώσεων του σχολικού συγκροτήματος στο Μάννα, κατά τη διάρκεια της οποίας συζητήθηκαν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν μαθητές, εκπαιδευτικοί αλλά και περίοικοι λόγω της γειτνίασής τους με το εργοστάσιο. Όπως αναφέρθηκε χαρακτηριστικά στη σύσκεψη , η έντονη και δυσάρεστη μυρωδιά των καυσαερίων του εργοστασίου δημιουργεί αποπνικτική ατμόσφαιρα που προκαλεί βήχα και αναπνευστικά προβλήματα στους μαθητές. Ιδιαίτερα τις ημέρες που φυσούν βόρειοι άνεμοι , η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας παίρνει τη μορφή νέφους που αιωρείται πάνω από τα σχολεία. Επιπλέον, δεν μπορεί να παραληφθεί και η ηχορύπανση που δημιουργεί μόνιμο βόμβο και τριγμούς των τζαμιών των αιθουσών. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι η συνεχής διατύπωση παραπόνων από τους μαθητές, με την προειδοποίηση αποχής από τα μαθήματα τους - ως ένδειξη διαμαρτυρίας -να γίνεται ορατή, γεγονός που ώθησε τους καθηγητές να προτείνουν προς τον Γ.Γ. της Περιφέρειας τα εξής μέτρα: α) την τοποθέτηση φίλτρων, β) την αντικατάσταση των παλαιών μηχανών με σύγχρονες γ) την ηχομόνωση του εργοστασίου και δ) τη βελτίωση της ποιότητας του χρησιμοποιούμενου καυσίμου. Με ψήφισμα οι παραπάνω φορείς ζητούν ομόφωνα από τους εμπλεκόμενους φορείς (Περιφέρεια Ν. Αιγαίου, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κυκλάδων και ΟΤΑ Σύρου) να καλέσουν άμεσα σε κοινή σύσκεψη στη Σύρο την κεντρική διοίκηση της ΛΕΗ και «να δεσμευτούν για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν άμεσα για την προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας των μαθητών, των εκπαιδευτικών, των κατοίκων της περιοχής αλλά και γενικότερα της Ερμούπολης». Οι συμμετέχοντες στη σύσκεψη δεσμεύτηκαν να αναλάβουν πρωτοβουλίες στο αμέσως επόμενο διάστημα για δυναμικές κινητοποιήσεις με τη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας(Α’ ΕΛΜΕ,2007).



2.3.2 Έκθεση Συνηγόρου Πολίτη


Ο Συνήγορος του Πολίτη διαμεσολαβεί από το 2001 επί αναφοράς πολιτών της Σύρου, οι οποίοι διαμαρτύρονται για τα σοβαρά προβλήματα ρύπανσης που προκαλεί η λειτουργία του Αυτόνομου Σταθμού Παραγωγής [Α.Σ.Π.] της Δ.Ε.Η.
Από την έρευνα της υπόθεσης, και ειδικότερα από τις απαντήσεις των αρμοδίων υπηρεσιών του Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ., της Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων, της Δ.Ε.Η. και της Υπουργείου Ανάπτυξης, αλλά και μετά από επιτόπια επίσκεψη κλιμακίου επιστημόνων του Συνηγόρου τον Δεκέμβριο του 2003 αναδείχθηκαν τα κρίσιμα ζητήματα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της παράνομης διάθεσης των υγρών και στερεών αποβλήτων του Α.Σ.Π., με προφανείς δυσμενείς συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον και στη δημόσια υγεία.
Ο Συνήγορος του Πολίτη εντόπισε εξ αρχής και καθ’ όλη τη διάρκεια της έρευνάς του μείζονα φαινόμενα κακοδιοίκησης, καθώς ο Σταθμός λειτούργησε επί δύο έτη (από το 2003 έως το 2005) χωρίς εγκεκριμένους περιβαλλοντικούς όρους, ενώ επί σειρά πολλών ετών δεν διέθετε άδεια για τη διάθεση των λυμάτων του. Την ευθύνη για τις παραλείψεις αυτές έφεραν κυρίως οι αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και της Ν.Α. Κυκλάδων.
Σημειώνεται ότι ήδη σύμφωνα με την απόφαση 1439/98 του Συμβουλίου της Επικρατείας είχε ακυρωθεί η παράλειψη της Διοίκησης να επιβάλει πρόσφορα μέτρα λειτουργίας στο Σταθμό, καθώς διαπιστώθηκε η ύπαρξη προβλημάτων από τη «ρυπογόνο λειτουργία του σταθμού» και η αναποτελεσματική δράση των υπηρεσιών για την «εξουδετέρωση των δυσμενών επιδράσεων». Ο Συνήγορος του Πολίτη εισηγήθηκε εξ αρχής την πραγματοποίηση επιτόπιων ελέγχων και αυτοψιών από τα αρμόδια όργανα για την ακριβή εκτίμηση της κατάστασης. Επίσης, ο Συνήγορος πρότεινε έγκαιρα την αναθεώρηση της οικείας Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων, ώστε να προσαρμοστεί αυτή στις νεότερες προδιαγραφές της νομοθεσίας, αλλά και να αντιμετωπίσει με τις κατάλληλες ρυθμίσεις της τα ανωτέρω προβλήματα. Μετά και την παρέμβαση της Αρχής το αρμόδιο Κλιμάκιο Ελέγχου Ποιότητας Περιβάλλοντος [Κ.Ε.Π.ΠΕ.] της Νομαρχίας πραγματοποίησε ελέγχους και διαπίστωσε παραβίαση αρκετών από τους όρους λειτουργίας του σταθμού, ιδίως δε την καθ’ όλα παράνομη λειτουργία εφεδρικών φορητών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, την έλλειψη άδειας για τη διάθεση των αποβλήτων, έντονα προβλήματα ηχορύπανσης κ.α..
Ο Συνήγορος του Πολίτη συνέταξε τον Μάρτιο του 2006 πόρισμα, με βάση τις παραπάνω διαπιστώσεις, το οποίο έθεσε υπόψη των αρμόδιων τοπικών, περιφερειακών και κεντρικών υπηρεσιών. Στο εν λόγω πόρισμα υπογραμμίζεται ότι η από 13.10.2005 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας για την ανανέωση – παράταση της ισχύος της από 24.10.97 υπουργικής απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων δεν εκδόθηκε με την τήρηση της προβλεπόμενης διαδικασίας. Επίσης, τονίζεται ότι η επίμαχη απόφαση περιέχει εμφανώς ανεπαρκείς τροποποιήσεις, βρίσκεται σε αντίθεση με τις επιταγές του κοινοτικού δικαίου για την ανάπτυξη των «Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών», και δεν λαμβάνει υπόψη τις επισήμως καταγεγραμμένες και επανειλημμένες παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας από τη ρυπογόνο λειτουργία του σταθμού.
Στο πόρισμα της Αρχής ανταποκρίθηκε θετικά η Διεύθυνση Υγείας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων, ενημερώνοντας ότι ενέκρινε εντός του 2006 διορθωμένη μελέτη της ΔΕΗ που αντιμετωπίζει επαρκώς το θέμα της επεξεργασίας και διάθεσης των λυμάτων. Επίσης, η Διεύθυνση Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβων [ΕΑΡΘ] του Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. απέστειλε, σύμφωνα με το αίτημα του Συνηγόρου στο πόρισμα, τις εκτιμήσεις και οδηγίες της επί της υπόθεσης. Σύμφωνα με αυτές, ενημερώνεται ο Συνήγορος ότι ο Σταθμός εξαιρείται από δεσμεύσεις σχετικές με τον περιορισμό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης βάσει και της υπαγωγής του στο εθνικό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων αερίων θερμοκηπίου. Από την άλλη, επισημαίνεται ότι η κρίσιμη απόφαση της Περιφέρειας εσφαλμένα δεν έχει καθορίσει όρους για εφεδρικά ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη, ενώ τονίζεται ότι ο Σταθμός οφείλει να τηρεί οριακές τιμές εκπομπών βάσει της νομοθεσίας για τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές. Το ζήτημα αυτό, καθώς και το συναφές θέμα της νόμιμης αδειοδότησης του σταθμού έχει τεθεί ευρύτερα στο πρόσφατο πόρισμα του Συνηγόρου για το καθεστώς αδειοδότησης των ατμοηλεκτρικών Σταθμών της Δ.Ε.Η. στο νομό Κοζάνης. Τέλος, ο νομάρχης Κυκλάδων κοινοποίησε στον Συνήγορο του Πολίτη την από 18.01.2007 απόφασή του περί επιβολής υψηλού προστίμου εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ σε βάρος της ΔΕΗ λόγω περιστατικού σοβαρής θαλάσσιας και ατμοσφαιρικής ρύπανσης, αλλά και διότι η υπεύθυνη για το Σταθμό Δ.Ε.Η. Α.Ε. κρίθηκε ως «υπότροπη σε περιστατικά υποβάθμισης του περιβάλλοντος από τη λειτουργία της». Μέχρι σήμερα η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, η Δ.Ε.Η. Α.Ε. και το Υπουργείο Ανάπτυξης δεν έχουν σχολιάσει εγγράφως το πόρισμα του Συνηγόρου , ούτε έχουν κοινοποιήσει σε αυτήν οποιοδήποτε σχετικό έγγραφο(Συνήγορος του Πολίτη,2006).



3. ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ

3.1 Η περιπέτεια των πυλώνων

Η ∆ΕΗ είχε σχεδιάσει έργο διασύνδεσης µε το δίκτυο υπερυψηλής τάσης των νησιών Άνδρου, Τήνου, Μυκόνου, Σύρου µέσω της Εύβοιας. Τµήµα του έργου ,που αφορά την πόντιση των υποθαλάσσιων καλωδίων µεταξύ των παραπάνω νησιών και την εγκατάσταση των πυλώνων στη νήσο Άνδρο έχει υλοποιηθεί. Η ολοκλήρωση του έργου έχει αναβληθεί µετά από απόφαση του Σ.Τ.Ε. , µε το σκεπτικό ότι η τροφοδοσία των νήσων µε απεριόριστη ηλεκτρική ενέργεια ενέχει κινδύνους ανεξέλεγκτης ανάπτυξης. Επίσης, εκφράζονται αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες στην τοποθέτηση των πυλώνων στα παραπάνω νησιά. Το σχέδιο της ∆ΕΗ αλλά και του υπουργείου είναι η δηµιουργία υποθαλάσσιου αγωγού που θα συνδέσει τη Σύρο και γενικά τις Κυκλάδες µε την ηπειρωτική Ελλάδα µέσω του σταθµού του Λαυρίου. Όµως, η ενέργεια αυτή υπάρχει φόβος να ακυρωθεί από την νοµοθετική απόφαση του προηγούµενου σχεδίου.

1993Η ΔΕΗ αναγγέλλει το έργο σύνδεσης των Κυκλάδων με το Εθνικό Σύστημα Ηλεκτροδότησης με υποθαλάσσιες και εναέριες γραμμές υψηλής τάσης που θα στηρίζονται σε πυλώνες και ιστούς με βοηθητικούς καινούριους υποσταθμούς κατά τόπους. Οι γραμμές θα ξεκινούν από Εύβοια και θα συνδέουν Άνδρο, Σύρο, Τήνο, Μύκονο, σε πρώτη φάση, ενώ σε δεύτερη φάση θα συνεχίζουν προς Πάρο, Νάξο, Σίφνο.
1994Με παρέμβαση της τότε Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, Ελισάβετ Παπαζώη διακόπτονται οι εργασίες, ενώ ζητείται από τη ΔΕΗ να υποβάλλει εμπεριστατωμένη μελέτη για εναλλακτικούς τρόπους ηλεκτροδότησης. Παράλληλα ξεκινούν οι πρώτες αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες που συνειδητοποιούν την επιβάρυνση που θα προκαλέσει το έργο στο περιβάλλον και στην υγεία τους.
1995Ακολουθεί νέα Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της ΔΕΗ και αρνητικές αποφάσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης με παράλληλες προσφυγές από πολίτες της Σύρου και της Μυκόνου στο Ε΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας. Τελικά το έργο ακυρώνεται με την απόφαση 2805/97 από το Ε΄ Τμήμα του ΣτΕ με το σκεπτικό ότι: «Στα ευπαθή οικοσυστήματα των μικρών νήσων των Κυκλάδων, μόνο ήπια τεχνικά έργα και παρεμβάσεις δύνανται να χαρακτηριστούν ως βιώσιμα και επιτρεπτά», προστασία που πηγάζει από το άρθρο 24 του Ελληνικού Συντάγματος.
1998Η ΔΕΗ όμως στερούμενη οποιασδήποτε ευαισθησίας προς το περιβάλλον επανέρχεται με μια ελάχιστα αλλαγμένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Απορρίπτει οποιονδήποτε άλλο εναλλακτικό τρόπο κάλυψης των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια επικαλούμενη υψηλό οικονομικό κόστος και πετυχαίνει νέα προέγκριση από το ΥΠΕΧΩΔΕ.
2000Ενώ ο Δήμος Άνω Σύρου και πολίτες της Μυκόνου έχουν καταθέσει νέες προσφυγές στο ΣτΕ, η ΔΕΗ επανέρχεται και ζητάει από την ολομέλεια του ΣτΕ την ακύρωση της απόφασης του Ε΄ Τμήματος και την εγκατάσταση των πυλώνων υψηλής τάσης. Τελικά το ΣτΕ ακυρώνει την απόφαση του Ε΄ Τμήματος και ενώ απαγορεύει την εγκατάσταση στα νησιά που έχουν κάνει προσφυγές, ταυτόχρονα ανοίγει το δρόμο για την εγκατάσταση πυλώνων υψηλής τάσης στα νησιά Άνδρο και Τήνο. Είναι όμως δυνατόν μια διοικητική πράξη να ακυρώνεται μερικώς;
Το πρόβλημα της ηλεκτροδότησης των μη διασυνδεδεμένων νησιών των Κυκλάδων, όπως η Σύρος, θα λυθεί οριστικά με το έργο, που προβλέπεται από τη νέα Μελέτη Ανάπτυξης του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας 2006 - 2010 (ΜΑΣΜ 2006 - 2010), που αφορά στην διασύνδεσή τους με υποβρύχιο καλώδιο, που θα ξεκινά από το Λαύριο και θα καταλήγει στη Σύρο. Η πρόταση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων για την ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών με το εθνικό δίκτυο έρχεται να συμπληρώσει το σενάριο β' της μελέτης της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ). Η μελέτη της ΡΑΕ(ΡΑΕ,2005), θεωρεί δεδομένες τις σημερινές καταναλωτικές συμπεριφορές, καθώς και το μοντέλο ανάπτυξης των Κυκλάδων και γι' αυτό προβλέπει τριπλασιασμό της παρεχόμενης ηλεκτρικής ισχύος μέχρι το 2030. Μια τέτοια εξέλιξη θα οδηγήσει σε περαιτέρω ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, αφού δεν συνοδεύεται από άλλα μέτρα και πολιτικές( π.χ. χωροταξικός σχεδιασμός)(Συρμαλένιος,2004).
Η μελέτη της ΡΑΕ δεν αναφέρεται σε δυο κρίσιμα θέματα. Στον τρόπο μεταφοράς της μέσης και υψηλής τάσης (πυλώνες ή όχι) και στην αξιοποίηση των ΑΠΕ, την οποία παραπέμπει σε προσεχή μελέτη. Επιπλέον, η πρόταση
δεν περιλαμβάνει πολλά νησιά (νησιά του Επαρχείου Θήρας, δυτικές Κυκλάδες κλπ.)
δεν αναφέρεται στο τι θα γίνει με τα σημερινά εργοστάσια της ΔΕΗ και το υπάρχον προσωπικό
δεν αναφέρεται στην κατάσταση του υφιστάμενου δικτύου
Το έργο είναι άγνωστο πότε θα ξεκινήσει και είναι αμφίβολο αν θα ολοκληρωθεί. Κι αυτό γιατί η ΜΑΣΜ 2006 - 2010 αφήνει για περαιτέρω διερεύνηση καθοριστικά ζητήματα, για την οριστικοποίηση του είδους της διασύνδεσης, για τα οποία αν δεν υπάρξει οριστική απόφαση, δεν υπάρχει έργο προς κατασκευή και δεν μπορούν να ξεκινήσουν οι διαδικασίες περιβαλλοντικών μελετών, αδειοδοτήσεων, απαλλοτριώσεων κλπ. Τα ζητήματα αυτά είναι αν το υποβρύχιο καλώδιο Σουνίου -Σύρου, θα είναι συνεχούς ή εναλλασσομένου ρεύματος, αν οι διασυνδέσεις των νησιών μεταξύ τους θα γίνουν ακτινικά ή σε βρόγχο και αν οι προταθείσες θέσεις, από την τοπική αυτοδιοίκηση, των υποσταθμών υψηλής τάσης είναι κατάλληλες. Επίσης διατυπώνεται το ερώτημα κατά πόσο η ΔΕΗ Α.Ε. θα προχωρήσει σε μια τόσο δαπανηρή επένδυση, το κόστος της οποίας θα υπερβεί τα 250 εκατ. ευρώ, που είναι άκρως επισφαλής, αφού το Συμβούλιο της Επικρατείας με αποφάσεις του (2805/97, 2939/2000 και 2940/2000) έχει αποφανθεί ότι η εγκατάσταση δικτύου υψηλής τάσης αντιστρατεύεται και βλάπτει τη βιωσιμότητα των νησιών. Είναι όμως γνωστό ότι η ΜΑΣΜ προβλέπει την εγκατάσταση υποσταθμών υψηλής τάσης στα νησιά Τήνο, Σύρο, Μύκονο, Πάρο και Νάξο με κίνδυνο το έργο να μην ολοκληρωθεί ποτέ. Το έργο της διασύνδεσης των μη διασυνδεδεμένων νησιών των Κυκλάδων με το εθνικό δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας υψηλής τάσης, δεν έχει εμφανίσει την παραμικρή πρόοδο. Η υπεσχημένη «ενεργειακή θωράκιση» των νησιών αποδεικνύεται κενή περιεχομένου διακήρυξη. Είναι πια φανερό, ότι για πολλά χρόνια ακόμη, η ανεπάρκεια και η κακή ποιότητα της ηλεκτρικής ενέργειας θα ταλαιπωρεί τις Κυκλάδες και τη Σύρο, θα δημιουργεί εμπόδια στην ανάπτυξη και θα ζημιώνει τις επιχειρήσεις και τη νησιωτική οικονομία(Ρήγας,2004).
Το Σ.τ.Ε με σειρά αποφάσεων του αρμοδίου Ε΄ Τμήματός του (2805/1997,4/1999 ) βασισμένο στα άρθρα 24 και 106 του Συντάγματος, τα άρθρα 2 και 130Ρ της συνθήκης του Maastriht και την Agenda 21 έχει κρίνει ότι «η ένταξη των Κυκλάδων στο μείζον δίκτυο υψηλής τάσης είναι αντίθετη στην φέρουσα ικανότητα των νήσων αυτών, καθ’ ότι δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την διατάραξη του εύθραυστου οικοσυστήματος αλλά και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντός τους. Το μείζον δίκτυο υψηλής τάσεως αποτελεί καθ’ εαυτό υποδομήν αγρίας αναπτύξεως καταστρατηγούσαν τα όρια της φερούσης ικανότητος του αντιστοίχου οικοσυστήματος και συνεπαγομένης την αποδιάρθρωσιν του νησιωτικού μικροκόσμου” και “είναι άμεσος απειλή αλλοιώσεως των πολιτιστικών αυτών χαρακτηριστικών και του παραδοσιακού κυκλαδικού περιβάλλοντος”. Η θέση αυτή αιτιολογείται από το γεγονός ότι ‘’νήσοι όπως η Άνδρος, Τήνος, Μύκονος και Σύρος, δεν είναι μόνο ευπαθή οικοσυστήματα αλλά και σεβάσμιαι εστίαι εθνικού πολιτισμού χιλιετηρίδων με μοναδικάς ιδιαιτερότητας που πρέπει να διαφυλαχθούν. Όσον δε αφορά το ενεργειακό σύστημα των νήσων αυτό είναι ήπιον και πάντοτε, τοπικόν χαμηλής έως μεσαίας τάσεως και τεχνολογίας φιλικής προς το περιβάλλον. Μάλιστα δια τον λόγον αυτόν, αι μικραί νήσοι είναι το κατ’ εξοχήν προσφερόμενον πεδίον εφαρμογής μεθόδου παραγωγής ενεργείας δια ανανεώσιμων πηγών του φυσικού περιβάλλοντος ως είναι η ηλιακή, αιολική κ.λ.π. ενέργεια, τα φωτοβολταϊκά συστήματα κ.λ.π. αι οποίαι προάγονται ήδη συστηματικώς δια προγραμμάτων του Ο.Η.Ε. και της Ευρωπαϊκής Ενώσεως (βλ. Διακήρυξιν Μαδρίτης 1994, Συμφωνία Αθηνών 1995, Πρόγραμμα ALTENER κ.λ.π.)”.Παρ’ όλα αυτά η ΔΕΗ-κατά το Σ.τ.Ε- αν και “κατά το άρθρον 95 παρ. 5 του Συντάγματος έχει υποχρέωσιν να συμμορφούται προς τας ακυρωτικάς αποφάσεις του Σ.τ.Ε. και η παράβασις της υποχρεώσεως ταύτης δημιουργεί τας κατά νόμον ευθύνας δια παν όργανον αυτής”, επιμένει στην μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας στις Κυκλάδες και μάλιστα με την εγκατάσταση πυλώνων, η όδευση των οποίων διέρχεται και από περιοχές που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο NATURA 2000 στο οποίο απαγορεύονται τέτοιου είδους εγκαταστάσεις(ΕΥΠΛΟΙΑ,2006).

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

Ως γνωστόν, η Oδηγία 2001/77/ΕΕ "Για την προαγωγή της ηλεκτρικήςενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές στην εσωτερική αγοράηλεκτρικής ενέργειας" προβλέπει για την Ελλάδα ενδεικτικό στόχο κάλυψηςαπό ανανεώσιμες ενεργειακές πηγές σε ποσοστό της ακαθάριστης κατανάλωσης ενέργειας κατά το έτος 2010 ίσο με 20,1%. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της ΕΕ (μαζί με την Πορτογαλία) που εκτιμάται ότι δεν θα πλησιάσει καν αυτό το στόχο. Κι αυτό γιατί οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) έχουν εμπλακεί σε απίστευτες γραφειοκρατικές ατραπούς που εμπόδισαν μέχρι σήμερα την απογείωσή τους. Και η ΔΕΗ όμως δεν έχει υποστηρίξει μέχρι σήμερα αυτή την προοπτική. Είναι χαρακτηριστικό, πως, με εξαίρεση τα μεγάλα υδροηλεκτρικά, οι ΑΠΕ αποτελούν μόλις το 0,3% της συνολικά εγκατεστημένης ισχύος της ΔΕΗ και συνεισφέρουν μόλις κατά 0,03% στη συνολική ηλεκτροπαραγωγή της εταιρείας. Ακόμη και στα προνομιούχα από άποψη φυσικών πόρων νησιά, η συνεισφορά των ΑΠΕ είναι απογοητευτική(1,7% στο σύνολο των νησιών). Η φτωχή αυτή επίδοση, όχι μόνο δεν βοηθά στην επίτευξη των στόχων πουέχει θέσει η ΕΕ και η χώρα, αλλά αντιθέτως θα οδηγήσει σε οικονομικέςπεριπέτειες και την ίδια τη ΔΕΗ, αφού η επίτευξη των στόχων του Κιότοκαι η -από το 2005- εφαρμογή του κοινοτικού συστήματος εμπορίας εκπομπών, θα επιφέρει επιπλέον κόστη στη ΔΕΗ. Άλλωστε, η ΔΕΗ είναι ουραγός μεταξύ των μεγάλων ηλεκτρικών εταιριών της Ευρώπης σε ό,τι αφορά στην αξιοποίηση των ΑΠΕ. Όλες οι μεγάλες ηλεκτρικές εταιρίες έχουν εδώ και καιρό μπει δυναμικά στη νέα αγορά που ανοίγεται, με εγκατεστημέναχιλιάδες μεγαβάτ αιολικών και φιλόδοξα προγράμματα προώθησης των ηλιακών φωτοβολταϊκών συστημάτων. Είναι σαφές ότι για να αντιμετωπιστούν μακροπρόθεσμα τα προβλήματα που αναφέραμε, θα πρέπει να υπάρξει μια θαρραλέα στροφή στη μέχρι σήμερα πολιτική τόσο της ΔΕΗ όσο και των αρμόδιων υπουργείων. Είναι επίσης σαφές πως θα πρέπει να ενισχυθούν όλες οι μορφές ΑΠΕ και, ιδίως στην περίπτωση των νησιών τα υβριδικά συστήματα με πιθανή αποθήκευση της παραγόμενης ενέργειας σε ταμιευτήρες (αντλησιοταμίευση).
Η φύση έχει προικίσει τα νησιά μας με πληθώρα ανανεώσιμων πηγώνενέργειας. Η εκμετάλλευση της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας μπορείνα στηρίξει πολλές βασικές λειτουργίες: την ηλεκτροπαραγωγή, τηνθέρμανση νερού και χώρων, ακόμα την ψύξη. Στα ελληνικά νησιά η χρήση τηςηλιακής ενέργειας είναι διαδομένη, ιδιαίτερα για οικιακή εκμετάλλευση. Ηαιολική ενέργεια είναι σαφώς πιο αστάθμητος φυσικός πόρος, αλλάπρόσφατες μελέτες αναφέρουν ότι νέες τεχνολογίες μπορούν να αυξήσουν τησυμμετοχή της στην συνολική παραγωγή ηλεκτρισμού, ακόμη και στο 30%. Ηαιολική ενέργεια θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την αφαλάτωση τουνερού, έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ένα πολύσημαντικό πρόβλημα των νησιών, ιδιαίτερα στις τουριστικές περιόδους κατάτις οποίες η κατανάλωση νερού υπερδιπλασιάζεται.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει ενεργά την αειφόρο ενεργειακή ανάπτυξητων νησιών, υπογράμμισε σε πρόσφατο συνέδριο που αφορούσε στην αειφόρο ανάπτυξη των νησιών ο επίτροπος Περιβάλλοντος κ. Σταύρος Δήμας. Για παράδειγμα, μέσα από το πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα2000-2006» συγχρηματοδοτεί την κατασκευή 42 αιολικών πάρκων ύψους 61εκατομμυρίων ευρώ. Είναι επιτακτική ανάγκη να επιταχυνθεί η ολοκλήρωσητους, αλλά κυρίως να προωθηθεί η ευρύτερη εξάπλωση των δικτύωνεκμετάλλευσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι οποίες σήμερααντιπροσωπεύουν το πενιχρό 3.1% της εθνικής κατανάλωσης ηλεκτρισμού. Το όφελος θα είναι διπλό. Τα νησιά θα αποκτήσουν ενεργειακή αυτοτέλεια ενώ ταυτόχρονα θα συμβάλουν στην μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
1. ΑΠΑΝΩ ΜΕΡΙΑ

Στο νησί είναι εγκατεστημένες 4 ανεμογεννήτριες ισχύος 900KW συνολικά(ΡΑΕ,2007). Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν μερικά χρόνια είχαν εγκατασταθεί στο όρος Σύριγγας της Β. Σύρου (χαρακτηρισμένη περιοχή ΝΑΤURA 2000) από την Αιολική Νεωρίου Α.Ε 4 ανεμογεννήτριες συνολικής ισχύος 660KW .

2.ΔΕΥΑΕ

Από το Σεπτέμβριο του 1998 η Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Ερμούπολης(ΔΕΥΑΕ) σε συνεργασία με τη γερμανική εταιρία ΕΝΕRGΟΝ, παρακολουθεί και εκμεταλλεύεται την παραγωγή από την λειτουργία τεσσάρων πιλοτικών μονάδων αφαλάτωσης συνολικής δυναμικότητας 500 κυβικών ημερησίως που υποστηρίζονται από ανεμογεννήτρια ισχύος 500 ΚW. Η πιλοτική εφαρμογή συνίσταται στην μελέτη της δυνατότητας παραγωγής αφαλατωμένου νερού με την αξιοποίηση μιας μορφής ήπιας ενέργειας, όπως είναι η αιολική ενέργεια, που αποσκοπεί στη χρήση της σε απομακρυσμένες περιοχές ,όπου ταυτόχρονα θα επιλύει το ενεργειακό ζήτημα και την έλλειψη πόσιμου νερού. Στοχεύει επίσης με την εφαρμογή ενός άλλου συστήματος ανάκτησης ενέργειας από την απορριπτόμενη άλμη, να επιτύχει καλύτερο ενεργειακό βαθμό απόδοσης με μείωση της καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας(Βακόνδιος,2003).

3.ΓΥΑΡΟΣ

Μια επένδυση που θέλει να συνδυάσει την ανάδειξη και διατήρηση της Γυάρου ως επισκέψιμου τόπου μνήμης με την παραγωγή αιολικής ηλεκτρικής ενέργειας εξετάζουν τα υπουργεία Πολιτισμού, Αιγαίου και Ανάπτυξης. Το σχέδιο για την επένδυση αυτή έχει υποβάλει ομάδα μηχανικών, που ασχολείται επί χρόνια με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με επικεφαλής τον κ. Αντώνιο Γερασίμου, πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας ΙΤΑ (International Techological Applications). Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Πολιτισμού, πρόκειται για μια σύνθετη επένδυση, για την οποία τον πρώτο λόγο θα έχει το Ανώτατο Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων της Ελλάδας. Η εταιρεία προτίθεται να κατασκευάσει αιολικό πάρκο στη Γυάρο, κάτω από αυστηρές προδιαγραφές και με πλήρη σεβασμό στην ιστορία του νησιού και να αναλάβει το κόστος υλοποίησης του έργου ανάδειξης του ιστορικού χώρου μνήμης της Γυάρου, καθώς και της λειτουργίας του.
Σύμφωνα με μελέτη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), η πρώτη φάση του έργου αυτού εκτιμάται ότι θα κοστίσει περίπου 2,5 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με την πρόταση που έχει υποβληθεί, το αιολικό πάρκο της Γυάρου θα έχει εγκατεστημένη ισχύ 300 MW και θα παράγει ηλεκτρική ενέργεια 1 εκατομμυρίου MWh τον χρόνο. Το συγκεκριμένο αιολικό πάρκο, δεδομένου ότι θα είναι από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης, αναμένεται να συγκεντρώνει κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες (ανάμεσά τους μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές) από την Ελλάδα και το εξωτερικό, οι οποίοι ταυτοχρόνως θα γνωρίζουν από κοντά και τη νεώτερη ελληνική ιστορία.
Ο διαχειριστής του αιολικού πάρκου, επισημαίνει ο κ. Γερασίμου, θα συμβάλει και στην υλοποίηση του οράματος του Μίκη Θεοδωράκη για τη λειτουργία στη Γυάρο ενός χώρου που θα φιλοξενεί κάθε χρόνο το Παγκόσμιο Φεστιβάλ Διαμαρτυρόμενης Τέχνης. Σύμφωνα με την πρόταση που έχει υποβληθεί ,με τη λειτουργία του αιολικού πάρκου της Γυάρου η χώρα θα εξοικονομεί 250.000 τόνους πετρελαίου ετησίως, ενώ θα απαλλαγεί και από 785.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα. Το συγκεκριμένο αιολικό πάρκο, δεδομένου ότι θα είναι από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης, αναμένεται να συγκεντρώνει κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες (ανάμεσά τους μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές) από την Ελλάδα και το εξωτερικό, οι οποίοι ταυτοχρόνως θα γνωρίζουν από κοντά και τη νεώτερη ελληνική ιστορία. Υπενθυμίζεται ότι από το 2003 η Γυάρος έχει τεθεί υπό την προστασία του υπουργείου Πολιτισμού «ως ιστορικός τόπος και σημαντικός χώρος μνήμης της νεώτερης Ελλάδας». Παράλληλα, έχουν χαρακτηριστεί ως «διατηρητέα μνημεία» το κτίριο των φυλακών και όλες οι εγκαταστάσεις και κατασκευές της Γυάρου (θεατράκι, νεκροταφείο, διοικητήριο κ.λπ.), που ολοκληρώθηκαν με προσωπική εργασία των ίδιων των κρατουμένων (ΤΑ ΝΕΑ,8/3/06).

Αιολικό πάρκο Ποσειδωνίας

Τέλος, η ΔΕΗ προγραμματίζει την εγκατάσταση αιολικού πάρκου ισχύος 4MW (5 ανεμογεννήτριες 0,8 MW )ή – αν γίνει διασύνδεση με το εθνικό δίκτυο 16 MW (8 ανεμογεννήτριες 2 MW )στη θέση Βιγλοστάσι του δήμου Ποσειδωνίας. Η υλοποίηση του έργου αναμένεται να συμβάλλει στην κάλυψη ενεργειακών αναγκών του δήμου(λειτουργία αφαλατώσεων κ.α).

Σημαντικός αριθμός ηλιακών θερμοσιφώνων ,κυρίως σε τουριστικές μονάδες, είναι τοποθετημένοι στο νησί, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.

Eνεργειακά αυτόνομα νησιά

Έχοντας αναγνωρίσει το παγκόσμιο πρόβλημα των κλιματικών αλλαγών, είναι πλέον προφανές ότι επιβάλλεται η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και η άμεση στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ειδικά στα νησιά. Από τεχνολογική και οικονομική πλευρά, η πιο ώριμη μορφή καθαρής ενέργειας είναι σήμερα η αιολική, η οποία συμβάλλει στην αποτροπή των κλιματικών αλλαγών, προσφέροντας συγχρόνως ποικίλα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά πλεονεκτήματα. Επιπλέον, ζούμε σε μία χώρα και σε ένα νησί που είναι προικισμένα από τη φύση με ισχυρούς ανέμους, που έχει την εμπειρία της βιωσιμότητας της αιολικής ενέργειας και που παρουσιάζει πολιτική και επενδυτική βούληση για τη στροφή στην παραγωγή ενέργειας από τον άνεμο. Όμως όλα αυτά τα στοιχεία δεν επαρκούν για να εξασφαλίσουν το μέλλον της αιολικής ενέργειας στη χώρα μας. Υπάρχουν διάφορα εμπόδια, άλλα πραγματικά και άλλα μεθοδευμένα, που εμποδίζουν την ανάπτυξή της. Για να αρθούν τα εμπόδια αυτά, είναι υποχρέωση της Πολιτείας να βελτιώσει το θεσμικό πλαίσιο και την τεχνική υποδομή (μέσω π.χ. της βελτίωσης του δικτύου της ΔΕΗ). Χρειάζεται επίσης να ενημερωθούν όσοι πολίτες αντιδρούν στην εγκατάσταση αιολικών πάρκων στην περιοχή τους σχετικά με τα οφέλη που έχουν να αποκομίσουν οι ίδιοι αλλά και ο πλανήτης από τη στροφή στην καθαρή ενέργεια. Πολλές φορές, αν και όχι πάντα όπως δείχνουν οι έρευνες, κάποιοι αντιτίθενται στη δημιουργία αιολικών πάρκων στην περιοχή τους, αν και γενικά υποστηρίζουν την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας. Απλώς επιθυμούν να τοποθετηθούν μακρυά απ’ αυτούς οι ανεμογεννήτριες. Αυτό είναι το γνωστό σύνδρομο NIMBY (Not In My Back Yard), ένα σύνδρομο πάντως που δεν αρκεί για να ερμηνεύσει από μόνο του τις αντιδράσεις στην ανάπτυξη αιολικών πάρκων που εμφανίστηκαν σε πολλές περιοχές.

Παρέμβαση Σουφλιά
Φρένο στη μεγάλη επένδυση αιολικού πάρκου στη Σέριφο έβαλε πριν λίγες μέρες ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ Γιώργος Σουφλιάς, μιλώντας στη Βουλή για τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό. Όπως επισήμανε ο υπουργός, ειδικά για τις νησιωτικές περιοχές θα επιτρέπεται να εγκατασταθούν ανεμογεννήτριες στο 4% της έκτασης του κάθε Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης - ρύθμιση η οποία φωτογραφίζει, μεταξύ των άλλων, και τη Σέριφο που είναι ολόκληρη ένας ΟΤΑ. Με την εν λόγω ρύθμιση, στη Σέριφο θα επιτρέπεται να εγκατασταθούν 39 ανεμογεννήτριες, αντί για 85 που προβλέπει η επένδυση στο νησί. «Πρέπει να προστατέψουμε τα ευαίσθητα οικοσυστήματα των νησιωτικών περιοχών, αλλά ταυτόχρονα να μην ενοχοποιήσουμε τις ανεμογεννήτριες» υπογράμμισε ο κ. Σουφλιάς.

Όπως κάθε έργο, η εγκατάσταση ενός αιολικού πάρκου αλλοιώνει σε κάποιο βαθμό το περιβάλλον. Υπάρχουν όμως κανόνες που στοχεύουν στη σωστή εγκατάσταση και λειτουργία των αιολικών πάρκων. Η τήρηση αυτών των κανόνων έχει σχεδόν πάντα μετατρέψει κατοίκους που αμφέβαλαν για την αιολική ενέργεια σε ένθερμους υποστηρικτές της. Η αιολική ενέργεια φέρνει έναν άνεμο αλλαγής στα ενεργειακά και περιβαλλοντικά δεδομένα της χώρας. Έναν άνεμο απαραίτητο για να μπορέσουμε να αποτρέψουμε τις επικίνδυνες κλιματικές αλλαγές και να διασφαλίσουμε ένα βιώσιμο μέλλον στα νησιά για μας και τα παιδιά μας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βακόνδιος Γ.(2003)Η κατάσταση της υδροδότησης στη Σύρο. Εισήγηση στο πλαίσιο διημερίδας του ΙΓΜΕ και της ΚΕΔΚΕ με θέμα «Προστασία και διαχείριση υδατικών πόρων» που πραγματοποιήθηκε στη Σύρο (11-12/9/03).

Δήμας Σ.(2006) Για την αειφόρο ανάπτυξη των νησιών. Ομιλία στο συνέδριο του δικτύου ΔΑΦΝΗ με θέμα «Αειφόρος ανάπτυξη των νησιών» ( ΕΜΠ, Aθήνα ,9 Σεπτεμβρίου 2006)

Δήμος Άνω Σύρου(2004)Ολοκληρωμένο τοπικό πρόγραμμα βιώσιμης ανάπτυξης σε εφαρμογή της HABITAT AGENDA. Α’ Φάση. Έκθεση αποτελεσμάτων-Βασική ανάλυση-Βασικοί δείκτες. Άνω Σύρος.

ΕΛΜΕ Α’ Κυκλάδων(2007)Ψήφισμα για το εργοστάσιο της ΔΕΗ.Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση:
http://elme-syrou.kyk.sch.gr/aelme/anakoinwseis/deh_211105.htm

ΕΥΠΛΟΙΑ(2006)Ιστοσελίδα-ηλεκτρονικό περιοδικό οικολογικού δικτύου Αιγαίου. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: http://eyploia.aigaio-net.gr/

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ(4/4/07) Ρυπογόνος εστία η ΔΕΗ στη Σύρο. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_1_04/04/2007_221888


GREENPEACE (2007),Η «πετρελαϊκή» κρίση στο Αιγαίο και η κρίση της ΔΕΗ. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση http://www.greenpeace.org/
Ρήγας Π.(2004) Ανυπαρξία ενεργειακής πολιτικής για τις Κυκλάδες, Εφ. ΑΠΟΨΗ, 2/6/06

Ξηροτύρη-Αικατερινάρη Α.(2007)Βραχυκύκλωμα στο δίκτυο ηλεκτροδότησης της Σύρου. Ερώτηση προς τον υπουργό Ανάπτυξης. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: www.syn.gr/gr/keimeno.php?id=4623



Παπαδοσυφάκη Ε. (2005)Φως…από το βυθό για τις Κυκλάδες.Εφ.ΚΕΡΔΟΣ,15/10/05

Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας(ΡΑΕ)(2005)Διασύνδεση των Κυκλάδων με το ηπειρωτικό σύστημα. Εκτενής περίληψη πορίσματος. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση www.rae.gr/cases/C11/exec_sum_130505.pdf

Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας(ΡΑΕ)(2007) Επίσημη ιστοσελίδα διαθέσιμη ηλεκτρονικά στη διεύθυνση http://www.rae.gr/

Σαρτζετάκης Γ.(2006)Περιβαλλοντικά προβλήματα της Σύρου. εφ.ΑΠΟΨΗ,25/11/06

Σταμάτη Λ.(2006)H ΔEH πνίγει τα νησιά στο νέφος. εφ. ΤΑ ΝΕΑ(19/7/06)

Συνήγορος του Πολίτη(2006)Σοβαρά προβλήματα ρύπανσης από τη μη σύννομη λειτουργία του σταθμού της ΔΕΗ Σύρου. Πόρισμα διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση http://www.synigoros.gr/

Συρμαλένιος Ν. (2004) Παρέμβαση για το ενεργειακό. εφ.ΑΠΟΨΗ,29/10/04

ΤΑ ΝΕΑ(2006)Πρόταση για αιολικό πάρκο στη Γυάρο,8/3/06

Οδηγός Ανάπτυξης Διαθεματικών Δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

Aναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ο «Οδηγός Ανάπτυξης Διαθεματικών Δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης»,ο οποίος θα διανεμηθεί στις σχολικές μονάδες τη νέα σχολική χρονιά. Η ηλεκτρονική έκδοση είναι χωρισμένη σε 4 μέρη και μπορεί να την «κατεβάσει» και να την εκτυπώσει όποιος ενδιαφέρεται στις παρακάτω διευθύνσεις:

ΣΕΛΙΔΕΣ 1-40 : http://pi-schools.sch.gr/dimotiko/perival/1-40.pdf
ΣΕΛΙΔΕΣ 40-80 : http://pi-schools.sch.gr/dimotiko/perival/41-80.pdf
ΣΕΛΙΔΕΣ 80-120 : http://pi-schools.sch.gr/dimotiko/perival/81-120.pdf
ΣΕΛΙΔΕΣ 120-164 : http://pi-schools.sch.gr/dimotiko/perival/121-164.pdf

Προτείνουμε ανεπιφύλακτα στους συναδέλφους που υλοποιούν προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης-και όχι μόνο- την αξιοποίηση του ΟΔΗΓΟΥ και ιδιαίτερα των φύλλων εργασίας του β΄μέρους.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΟΔΗΓΟΥ

ΜΕΡΟΣ Α: ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ / ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ

Κεφάλαιο Ι

Περιβάλλον και Αειφορία – Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη 11
Σκοποθεσία και θεσμικό πλαίσιο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης 14
Σύντομη ιστορική ανασκόπηση της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης 15
Μεθοδολογικές προσεγγίσεις και διδακτικές στρατηγικές 17
Μεθοδολογικό πλαίσιο ανάπτυξης προγράμματος 24
Άξονες και κριτήρια αξιολόγησης 25

Κεφάλαιο ΙΙ

Αέρας- Ατμόσφαιρα-Κλιματικές Αλλαγές 26
Νερό 32
Έδαφος 38
Δάση 44
Βιοποικιλότητα – Εξαφάνιση των ειδών 50
Ενέργεια 56
Διαχείριση απορριμμάτων και αποβλήτων 62
Ανθρώπινες δραστηριότητες 68
Ανθρώπινες σχέσεις και αξίες 74

ΜΕΡΟΣ Β: ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ / ΠΡΑΚΤΙΚΟ
Ενδεικτικά Σχέδια και Φύλλα Εργασίας

Αέρας- Ατμόσφαιρα-Κλιματικές Αλλαγές 81
Νερό 90
Έδαφος 99
Δάση 108
Βιοποικιλότητα – Εξαφάνιση των ειδών 117
Ενέργεια 126
Διαχείριση απορριμμάτων και αποβλήτων 135
Ανθρώπινες δραστηριότητες 144
Ανθρώπινες σχέσεις και αξίες 153
Γλωσσάριο 162
Βιβλιογραφία 163

ΚΥΚΛΑΔΙΚΑ ΕΙΔΩΛΙΑ ΚΑΙ ΗΛΙΟΣΠΗΛΙΕΣ






Πρόσφατη έρευνα του Ε.Μ.Π. έδειξε, ότι αυτό, που εδώ και πολλές δεκαετίες χρησιμοποιούν οι χωρικοί για την άντληση νερού στην περιοχή Σα Μιχάλη της Σύρου, δεν είναι πηγάδι. Πρόκειται για τελειοτάτη πανάρχαια κατασκευή, ένα ηλιακό παρατηρητήριο, στο οποίο υπολογίζεται η φαινομένη κίνηση του Ήλιου καθ’ όλο το έτος, και σηματοδοτούνται με ακρίβεια οι εποχές, οι ισημερίες, οι τροπές κ.τ.λ.
Το «Ηλιοτρόπιο του Φερεκύδη», όπως ονομάσθηκε (στο Σύρο φιλόσοφο αποδίδεται η κατασκευή ή η τελειοποίηση μέρους του έργου), αποτελεί έναν ακόμη κρίκο της μακράς «αλυσίδας» της αρχαίας συριανής επιστημονικής παράδοσης, όπως περιγράφεται σε μυθολογικές και ιστορικές πηγές και διασώζεται αποτυπωμένη σε βραχογραφίες, αλλά και στα κυκλαδικά ειδώλια, τα οποία δεν κατασκευάζονταν για λατρευτικούς ή διακοσμητικούς απλώς λόγους, όπως νομίζεται, αλλά ήταν ακριβέστατα φορητά επιστημονικά όργανα, που χρησιμοποιούνταν για τους ίδιους υπολογισμούς, όπως και το Ηλιοτρόπιο, μπορούν δε να χρησιμοποιηθούν ακόμη και σήμερα με άριστα αποτελέσματα.
Η ανατολή του Ήλιου στο ύψωμα Γερούσι της Σύρου στις 21 Μαρτίου· στο βάθος διακρίνεται η Δήλος. Από εκεί ανατέλλει ο Ήλιος κατά τις ισημερίες. Η Σύρος είναι η μοναδική στεριά, απ’ όπου φαίνεται από ψηλά η Δήλος («καθύπερθεν», «Οδύσσεια», ο 404), καθ’ ότι έχει τετραπλάσιο υψόμετρο από αυτήν, και μόνον εκεί επιβεβαιώνεται ο μύθος, σύμφωνα με τον οποίο ο Απόλλων γεννιέται στις 21 Μαρτίου, την ημέρα της Άνοιξης, στη Δήλο.



Η ιδιαιτερότητα της γεωγραφικής θέσης της Σύρου



Η Σύρος βρίσκεται ακριβώς δυτικά της Δήλου· την περιγράφει στην «Οδύσσεια» ο πιστός χοιροβοσκός του Οδυσσέα, Εύμαιος (του οποίου ο πατέρας ήταν βασιλιάς εκεί) επισημαίνοντας, ότι εκεί τρέπεται ο Ήλιος: «Υπάρχει κάποιο νησί, που ονομάζεται Συρίη, αν κάπου το άκουσες, καθύπερθεν της Ορτυγίας [σ.σ. το αρχαίο όνομα της Δήλου (Στράβων, Ι 486), όπου γεννήθηκε η Άρτεμις, προσονομαζομένη εξ αυτού Ορτυγία (Σοφοκλέους, «Τραχίνιαι», 214)], όπου τρέπεται ο Ήλιος» (ο 403-404).

Ο Ήλιος τρέπεται παντού βεβαίως, αλλά ο Όμηρος το επισημαίνει για τη Σύρο, διότι στο συγκεκριμένο νησί πρέπει να υπήρχε σημαντικό επιστημονικό κέντρο του Κυκλαδικού Πολιτισμού, όπου παρακολουθούσαν τον Ήλιο, τις τροπές του κ.τ.λ., όπως προκύπτει κι από άλλα στοιχεία, που θα παρουσιασθούν στη συνέχεια.

Αμερικανοί επιστήμονες διεξήγαγαν προ ετών έρευνα, προκειμένου να εντοπίσουν τα καταλληλότερα σημεία στον πλανήτη από πλευράς ηλιακών συνθηκών, ώστε να τοποθετήσουν τους δέκτες των δορυφορικών συνδέσεων. Τα αποτελέσματα της έρευνας κατέδειξαν, ότι η μεγαλύτερη ηλιοφάνεια υπάρχει σ’ ένα μικρό νησάκι μεταξύ Δήλου-Σύρου, στο Ψαθονήσι, που επειδή είναι πολύ μικρό, θα τους εγκαταστήσουν στο νότιο μέρος της Σύρου.

Αυτό σημαίνει, ότι οι αρχαίοι γνώριζαν πάρα πολύ καλά για τη γέννηση του Απόλλωνα σε εκείνη την περιοχή, κι ότι η Σύρος αποτελούσε τον ιδανικό τόπο για την παρακολούθηση της φαινομένης κίνησης του Ήλιου.

Άγνωστες αλλά σημαντικότατες είναι οι βραχογραφίες στο Γερούσι της Σύρου, στις οποίες αποτυπώνονται πανάρχαιες κατακτήσεις του Κυκλαδικού Πολιτισμού. Καταδεικνύουν –όπως και το Ηλιοτρόπιο– την φαινομένη κίνηση του Ήλιου, τις εποχές, τις ισημερίες και τις τροπές στη Σύρο. Στις βραχογραφίες αυτές καταδεικνύεται επίσης η ακριβής θέση του Ηλιοτροπίου και ο τρόπος λειτουργίας του.

Κυκλάδες: Δώδεκα νησιά γύρω από τη Σύρο


Από ύψωμα Γερούσι, όπου βρίσκονται οι εικονιζόμενες βραχογραφίες, κι από το οποίο φαίνεται ο Ήλιος να ανατέλλει τις ισημερίες από τη Δήλο, προέκυψε ο παρακάτω χάρτης. Επάνω και μέσα στον κύκλο βρίσκονται συνολικά δώδεκα νησιά, όσα υπολογίζονταν στην αρχαιότητα οι Κυκλάδες. Προκύπτει δηλαδή, ότι ονόμαζαν τα νησιά Κυκλάδες, όχι επειδή ήταν σε κύκλο γύρω από τη νήσο Δήλο, αλλά γύρω από τη Σύρο και συγκεκριμένα από τον λόφο της Άνω Σύρου, που, πριν κατοικηθεί, ονομαζόταν Μεσοβούνι.


Ηλιοσπηλιά Σύρου - Ηλιοτρόπιο Φερεκύδη


Στα τέλη του ιθ΄ αιώνα το αλέτρι ενός χωρικού, που έσκαβε στην περιοχή Σα Μιχάλη της Σύρου, στη θέση Ελληνικό, σκάλωσε σε μία πέτρα· τη σήκωσε και είδε ένα κατασκεύασμα σαν πηγάδι με σκάλες κ.τ.λ.. Φώναξε τον Γάλλο πρόξενο, που παραθέριζε εκείνη την εποχή στο χωριό, ο οποίος του συνέστησε να μην το πειράξει, διότι κατά τη γνώμη του επρόκειτο για πανάρχαιο μνημείο της Προϊστορικής Περιόδου. Οι χωρικοί όμως άνοιξαν μια τρύπα, έβαλαν ένα μαγκάνι κι άρχισαν έκτοτε να βγάζουν νερό.

Πρόσφατα ένας παλαιός ναυτικός, αρχαιοδίφης και ερευνητής του Κυκλαδικού Πολιτισμού, ο κ. Λούης Ρούσσος, παρατήρησε, ότι κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο η σκιά της υπερκείμενης ανώτατης οριζόντιας πλάκας του «πηγαδιού» συνέπιπτε με την ακμή του βορειότερου λίθου, του υπερκείμενου της κάλυψης του διαδρόμου του. Μελετώντας δε τις βραχογραφίες της Σύρου και το φρέαρ διαπίστωσε, ότι τελικά έκαναν ακριβώς την ίδια δουλειά: Κατέγραφαν κι υπολόγιζαν τις κινήσεις του Ήλιου.

Εξασφάλισε λοιπόν από ένα Συριανό εφοπλιστή (ο οποίος αγαπάει τον τόπο του, αλλά επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του) τη χρηματοδότηση έρευνας, κι έτσι συγκροτήθηκε επιστημονική ομάδα από το Ε.Μ.Π. με επί κεφαλής τον καθηγητή της Αρχιτεκτονικής Σχολής κ. Ι. Στεφάνου.

Αυτό, που προξένησε εντύπωση εξ αρχής στην ομάδα, ήταν, ότι αποκλειόταν να πρόκειται για ένα απλό πηγάδι για ύδρευση, ιδιαίτερα στη συγκεκριμένη θέση, όπου κατά την αρχαιότητα δεν υπήρχε στην περιοχή παρά μόνο μία μικρή πολίχνη. Δεν μπορεί να έφτιαξαν μία τέτοια μνημειώδη κατασκευή, προκειμένου κάποιες οικογένειες να παίρνουν νερό και μάλιστα με ιδιαίτερες δυσκολίες, δεδομένου, ότι ανθρωπομετρικά δεν είναι ιδιαίτερα αποδοτικό στη χρήση του, όπως είναι πολλά άλλα σωζόμενα αρχαία υδρευτικά έργα (π.χ. Τίρυνθας και Μυκηνών της Μυκηναϊκής Εποχής, Περαχώρας της Κλασικής Εποχής κ.α.).

Επάνω από την αρχαία κατασκευή υπάρχει μια ζώνη δύο περίπου μέτρων με ξερολιθιές. Το έργο αποτελείται από δύο μέρη: το κυκλικό μέρος, που είναι το φρέαρ με λίθινη επένδυση ευρυνόμενη προς τα κάτω, κι από ένα επίσης λιθεπένδυτο διάδρομο με βαθμίδες, μέσω των οποίων υπήρχε πρόσβαση στο φρέαρ. Σήμερα είναι προσπελάσιμο μόνο από επάνω. Ενώ δηλαδή αρχικά ήταν προσπελάσιμο από τα βόρεια μέσω του διαδρόμου και των βαθμίδων, κατέστη απροσπέλαστο από εκεί κι έτσι τώρα μοιάζει με ένα κοινό κατακόρυφο φρέαρ. Το συνολικό του βάθος είναι 12,75 μέτρα, αλλά το καθαρό βάθος του αρχαίου έργου είναι γύρω στα δέκα μέτρα.

Όλα τα αυθεντικά δομικά στοιχεία του έργου είναι δομημένα με ποικίλου μεγέθους τεμάχια (αρκετοί λίθοι είναι μακρύτεροι του 1 μέτρου) πολύ καλής ποιότητας ασβεστολιθικού πετρώματος. Οι λίθοι είναι κατεργασμένοι στις όψεις, ενώ οι επιφάνειες έδρασης είναι τόσο επίπεδες, ώστε να διασφαλίζουν άριστη μεταβίβαση των φορτίων και πολύ καλή εμφάνιση οριζοντίων αρμών.


Η κατασκευή του διαδρόμου παρουσιάζει πρόσθετο ενδιαφέρον, λόγω της ισχυρής προς τα άνω σύγκλισης των πλευρικών τοιχωμάτων του και της παρουσίας μεγάλων καλυπτήριων πλακών στο άνω μέρος του. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η κλίση των τοιχωμάτων, επειδή στο μεν φρέαρ είναι ισχυρότερη στη νότια πλευρά, μηδενιζόμενη σχεδόν προς την βόρεια (δηλαδή προς το μέρος του διαδρόμου), στον δε διάδρομο είναι ισχυρότερη στη δυτική πλευρά.

Ο διάδρομος βρίσκεται ακριβώς επάνω στον αστρονομικό μεσημβρινό. Στα φύλλα της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού μόνον ο μεσημβρινός των Αθηνών βλέπει τον Βόρειο Πόλο. Ο άξονας του φρέατος βλέπει στον Βόρειο Πόλο και μάλιστα μισή μοίρα αριστερά από τον Πολικό, δηλαδή προς την Μεγάλη Άρκτο, εκεί που είναι ακριβώς ο αληθινός Βόρειος Πόλος.

Όλη αυτή η κατασκευή του φρέατος με τη μνημειώδη είσοδο του λαξευμένου βράχου δεν μπορεί να δικαιολογεί, ότι έγινε για την άντληση ύδατος από τους ελάχιστους κατοίκους της περιοχής· εξ άλλου η κατασκευή δεν είναι καθόλου εργονομική:

• Το τελευταίο σκαλοπάτι για παράδειγμα είναι τόσο στενό, που δεν χωράει πόδι ανθρώπου να πατήσει, παρά μόνο πλάγια. Δηλαδή, αν κάποιος ήθελε να πιάσει νερό, θα έπρεπε να γυρίσει πλάγια σε πολύ στενό χώρο.

• Ο διάδρομος δεν χωράει άνθρωπο με μια υδρία στον ώμο. Γιατί να κάνουν μια τόσο μεγάλη κατασκευή, τόσο λεπτομερή και τόσο ακριβή, και να δυσκολεύεσαι να βάλεις νερό και να μεταφέρεις την υδρία;

• Ένα από τα σκαλοπάτια έχει μια μικρή εγκοπή, η οποία είναι ό,τι χειρότερο, για να πέσει ένας άνθρωπος, που κατεβαίνει. (Στο συγκεκριμένο σκαλοπάτι προσπίπτει το φως του Ήλιου, συγκεκριμένη εποχή του χρόνου.)

• Σε διάφορες εποχές του χρόνου το νερό υπερβαίνει το στηθαίο και καλύπτει τα τρία πρώτα σκαλοπάτια, οπότε η άντληση νερού γίνεται ακόμα δυσκολότερη.

Αφού αποτυπώθηκε και μελετήθηκε το έργο, προέκυψε, ότι και βέβαια δεν πρόκειται για πηγάδι, αλλά για ένα ακριβέστατο αρχαίο ηλιακό παρατηρητήριο, το οποίο παρακολουθεί την φαινομένη κίνηση του Ήλιου και σηματοδοτεί το χρόνο, όλες τις εποχές, τις ισημερίες, τις τροπές κ.τ.λ..

Η εξαιρετική λιθοδομή της κατασκευής, που αποτελεί το μοναδικό αντικειμενικό στοιχείο, επί του οποίου μπορεί να στηριχθεί μια χρονολόγηση, σε συνδυασμό με την παράδοση, σύμφωνα με την οποία ο Φερεκύδης μελετούσε σε μια σπηλιά τις κινήσεις του Ήλιου, οδήγησε στο συμπέρασμα, ότι ίσως ο Φερεκύδης να ήταν ο κατασκευαστής του έργου.

Ήταν όμως ο Φερεκύδης ο πρώτος, που κατασκεύασε ένα τέτοιο έργο, η προϋπήρχε ανάλογη επιστημονική παράδοση στη Σύρο; Ο Αρίσταρχος ο Σαμόθραξ, ο οποίος ήταν διευθυντής της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης κατά τους Ελληνιστικούς Χρόνους και που θεωρείται ως ο νεώτερος αναλυτής και ερμηνευτής των Ομηρικών Επών, αναφέρει, ότι την Ομηρική Εποχή υπήρχε ηλιοσπηλιά στη Σύρο, με την οποία μετρούσαν τις τροπές του Ήλιου.

Επομένως δεν πρέπει να ήταν ο φιλόσοφος ο αρχικός κατασκευαστής του έργου, αλλά υπήρχε ήδη ένα σταθερό υπόβαθρο μιας μακραίωνης επιστημονικής παράδοσης του Κυκλαδικού Πολιτισμού, την οποία συνέχισε και τελειοποίησε ο Φερεκύδης. Ένα μέρος της κατασκευής –το κατώτερο διασωζόμενο– ίσως δεν έγινε την Κλασική Εποχή, αλλά προϋπήρχε από τους Προϊστορικούς ακόμα Χρόνους. Ενδεχομένως, εάν καθαρισθεί το φρέαρ, καθώς και η γύρω περιοχή, να προκύψουν κι άλλα στοιχεία, που θα βοηθήσουν η θα επιβεβαιώσουν την χρονολόγηση.

Κυκλαδικά ειδώλια: περιμένοντας τον Ήλιο...


Τα κυκλαδικά ειδώλια κάνουν ακριβώς την ίδια δουλειά, που κάνει το Ηλιοτρόπιο, είναι όμως φορητά και εύκολα στη χρήση τους. Τα χρησιμοποιούσαν, για να μετρούν το χρόνο, να γνωρίζουν πότε αρχίζει και πότε τελειώνει κάθε εποχή για σπορά, θερισμό κ.τ.λ. στην περιοχή των Κυκλάδων. Τα ειδώλια περιμένουν με σταυρωμένα χέρια, ποιά στιγμή θα έρθει ο Ήλιος στα μάτια τους. Οι εποχές οριοθετούνται ανάλογα με το ύψος και την κλίση του κεφαλιού τους:

• Η κλίση του κεφαλιού του αριστερού στην φωτογραφία ειδωλίου είναι 28°. Σε αυτό το ύψος είναι ο Ήλιος το μεσημέρι στις 21 Δεκεμβρίου (χειμερινό ηλιοστάσιο).

• Το δεύτερο από αριστερά ειδώλιο έχει κλίση κεφαλιού 52°. Εκεί βρίσκεται ο Ήλιος στις ισημερίες.

• Το κεφάλι του τρίτου από αριστερά ειδωλίου έχει κλίση 70° και σημαδεύει, όπως κι ένα σκαλοπάτι του Ηλιοτροπίου, την αρχή και το τέλος του καλοκαιριού (13 Μαΐου και 3 Αυγούστου).

• Το κεφάλι του καθιστού ειδωλίου έχει κλίση 76° και σημαδεύει το θερινό ηλιοστάσιο, τη μέση του καλοκαιριού.


Μελετώντας τις βραχογραφίες, το Ηλιοτρόπιο του Φερεκύδη και τα κυκλαδικά ειδώλια προκύπτει, ότι στον Κυκλαδικό Πολιτισμό με επιστημονικό κέντρο τη Σύρο μετρούσαν τις εποχές, με βάση την φαινομένη κίνηση του Ήλιου, ως εξής:

• 13 Μαΐου: Αρχή καλοκαιριού.

• 21 Ιουνίου: Θερινό ηλιοστάσιο, αρχή χρόνου.

• 3 Αυγούστου: Τέλος καλοκαιριού.

• 21 Σεπτεμβρίου: Φθινοπωρινή ισημερία. Αρχή φθινοπώρου.

• 21 Δεκεμβρίου: Χειμερινό ηλιοστάσιο. Αρχή χειμώνα.

• 21 Μαρτίου: Εαρινή ισημερία. Αρχή Άνοιξης.

Δηλαδή:

• 21 Σεπτεμβρίου – 21 Δεκεμβρίου: Φθινόπωρο.

• 21 Δεκεμβρίου – 21 Μαρτίου: Χειμώνας.

• 21 Μαρτίου – 13 Μαΐου: Άνοιξη.

• 13 Μαΐου – 3 Αυγούστου: Καλοκαίρι.

• 3 Αυγούστου – 21 Σεπτεμβρίου: 5η εποχή, κατά την οποία η Γη «εγκυμονεί», για να δώσει τους νέους καρπούς· σε αυτή την εποχή αντιστοιχούν τα εγκυμονούντα ειδώλια του Κυκλαδικού Πολιτισμού.


Γιάννης Λάζαρης
Ηλεκτρολόγος-Μηχανολόγος Ε.Μ.Π.




Μεταπτυχιακό στην Περιβαλλοντική Εκπ/ση στο πανεπιστήμιο Αθηνών

Προκηρύχθηκε η κατεύθυνση μεταπτυχιακών σπουδών "Περιβαλλοντική Εκπαίδευση" για το ακαδημαϊκό έτος 2009-2010 στο πλαίσιο του ΠΜΣ "Θεωρία, Πράξη και Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου" που λειτουργεί στο Τμήμα Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής-Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Δικαίωμα υποβολής αίτησης σε αυτή έχουν όλοι οι πτυχιούχοι Τμημάτων που καταρτίζουν εκπαιδευτικούς για την Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
Καλούνται οι ενδιαφερόμενοι να καταθέσουν σχετική αίτηση και τα υποβαλλόμενα δικαιολογητικά έως την Παρασκευή 10 Απριλίου 2009 και από τη Δευτέρα 27 Απριλίου έως και την Πέμπτη 30 Απριλίου 2009, ώρες 10.30-13.00, στη Γραμματεία του ΠΜΣ (Εργαστήριο Πειραματικής Παιδαγωγικής, γρ. 547, κτήριο Φιλοσοφικής Σχολής, 5ος όροφος). Πληροφορίες στο τηλ. 210-727.7591 και στην ιστοσελίδα του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (http://www.ceed.uoa.gr/).

Δευτέρα 30 Μαρτίου 2009

"Ανάγκη δημιουργίας ενός εναλλακτικού σχολείου με οικολογικό προσανατολισμό"

TOY ΓΙΑΝΝΗ ΠΟΛΑΤΣΙΔΗ
(Προισταμένου 5ου Γραφείου Α/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων)

Βρισκόμαστε σήμερα εδώ μετά από πρωτοβουλία του Συλλόγου « Οι φίλοι του Πρασίνου », του Δήμου Τήνου και του Τμήματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Κυκλάδων, στα πλαίσια της «εβδομάδας πρασίνου» με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Δασοπονίας (21 Μαρτίου) και τα σχολεία μας συμμετέχουν με κάποιες δράσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα (ομιλίες, δενδροφυτεύσεις, κατασκευές, ζωγραφιές) στην προσπάθεια ευαισθητοποίησης των αυριανών πολιτών στα προβλήματα του κοινωνικού περιβάλλοντος με στόχο να γίνουν ενεργοί πολίτες και να το προστατεύουν.
Υπάρχει ανάγκη δημιουργίας ενός εναλλακτικού σχολείου με περιβαλλοντικό- οικολογικό προσανατολισμό. Η διατήρηση και η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος έχει γίνει απαραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρηση της ζωής στον πλανήτη μας, σε μια εποχή που η παγκοσμιοποίηση της αγοράς και οι θυσίες στο βωμό του κέρδους δεν έχουν φραγμούς και όρια, σε μια εποχή που οι πολιτικοί μας αρχίζουν να συζητούν για πράσινη ανάπτυξη, αλλά ταυτόχρονα κόβουν παρθένα δάση και δέντρα διακοσίων και πλέον χρόνων για να φτιάξουν χαρτί υγείας και μάλιστα οι φίλοι μας οι Αμερικανοί το θέλουν να έχει εξωτικά σχέδια, να είναι απαλό και λεπτό και να υπάρχει σε αφθονία.
Ως μοναδική ελπίδα προβάλλει η ενεργοποίηση των πολιτών, οι οποίοι με κατάλληλη ενημέρωση και παιδεία θα κληθούν να ανατρέψουν και να αντιστρέψουν όλες τις δυσμενείς συνθήκες και να πρωτοπορήσουν στην προσπάθεια διάσωσης του πλανήτη.
Ζούμε σε έναν τόπο μοναδικής φυσικής ομορφιάς, τις Κυκλάδες, όπου δημιουργήθηκε ένας πολιτισμός σε αρμονία με τη φύση. Είναι ανάγκη να προστατεύσουμε και να αναδείξουμε αυτήν την πλούσια φυσική και πολιτισμική μας κληρονομιά.
Χαιρετίζω την προσπάθεια αυτή των παιδιών, των εκπαιδευτικών και των απλών πολιτών και συγχαίρω τους διοργανωτές (τους φορείς που είχαν την πρωτοβουλία όλων αυτών των δράσεων).

Σημ.:Το παραπάνω κείμενο αποτέλεσε το χαιρετισμό του κ. Πολατσίδη στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της «Εβδομάδας πρασίνου» ,με την ευκαιρία της Παγκόσμιας ημέρας της Δασοπονίας (21 Μαρτίου) ,τις οποίες συνδιοργάνωσαν στις 16 και 17 Μαρτίου στην Τήνο το Τμήμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Α/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων σε συνεργασία με το δήμο Τήνου και το σύλλογο «Οι φίλοι του πρασίνου» , με τη συμμετοχή των σχολείων της Τήνου .

Πέμπτη 26 Μαρτίου 2009

Ολοκληρώθηκε ο κύκλος ενημερωτικών παρουσιάσεων για την ανακύκλωση στη Σύρο

Ολοκληρώθηκε στις 26/3 ο κύκλος ενημερωτικών παρουσιάσεων σε σχολικές μονάδες α/θμιας εκπ/σης της Σύρου με θέμα «Ανακύκλωση υλικών: η συμβολή των σχολείων»,που διοργάνωσε το Τμήμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Α/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων σε συνεργασία με τον πρόσφατα συσταθέντα Ενιαίο Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Σύρου ,κατόπιν αιτήματος του εν λόγω φορέα και ενόψει της εφαρμογής ολοκληρωμένου προγράμματος ανακύκλωσης στο νησί, στο οποίο θα κληθούν να συμμετάσχουν ενεργά τα σχολεία.
Οι ενημερωτικές παρουσιάσεις, διάρκειας 1 διδακτικής ώρας, στις οποίες συμμετείχαν εκπρόσωπος του Ενιαίου Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Σύρου καθώς και ο υπεύθυνος Π.Ε Α/θμιας Εκπ/σης και τις οποίες παρακολούθησαν οι μαθητές των Δ΄,Ε΄ και ΣΤ΄τάξεων, πραγματοποιήθηκαν τους μήνες Ιανουάριο-Μάρτιο στα δημοτικά σχολεία της Σύρου, με τη σύμφωνη γνώμη των συλλόγων διδασκόντων.

150 νέα δέντρα στις παραλίες της Αντιπάρου!



Με ιδιαίτερα μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 18 Μαρτίου 2009, δενδροφύτευση στις παραλίες της Αντιπάρου, που διοργάνωσαν το Δημοτικό Σχολείο και το Νηπιαγωγείο Αντιπάρου και ο Σύλλογος Γονέων του σχολείου σε συνεργασία με την Κοινότητα Αντιπάρου και την Τοπική Επιτροπή Περιβάλλοντος και Πολιτισμού.
Συνολικά δενδροφυτεύτηκαν με 150 αρμυρίκια έξι παραλίες του νησιού, καθώς λεωφορείο της Κοινότητας μετέφερε τους μαθητές κάθε τάξης σε διαφορετική παραλία. Επίσης, όχημα της Κοινότητας μετέφερε τα δενδρύλλια, που εξασφαλίσαμε από το Κρατικό Φυτώριο Πάρου, στις παραλίες της Αντιπάρου. Συγκεκριμένα, τα παιδιά του νηπιαγωγείου και της Α΄ δημοτικού φύτεψαν 20 δενδρύλλια στον Άγιο Σπυρίδωνα, ενώ τα παιδιά της Β΄ τάξης φύτεψαν άλλα 20 στην παραλία του Αγίου Θεολόγου. Οι τάξεις Γ΄ και Δ΄ δενδροφύτευσαν τις παραλίες Παναγιά και Γλυφά αντίστοιχα με 15 δενδρύλλια στην καθεμία. Τέλος, οι μαθητές της Ε΄ τάξης φύτεψαν 30 δενρύλλια στο Σωρό, ενώ η ΣΤ΄ τάξη φύτεψε 50 δενδρύλλια στην παραλία Λιβάδια.
Σημαντική ήταν η βοήθεια όλων των γονέων και φίλων που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας και έσπευσαν να στηρίξουν την προσπάθειά μας. Ευχαριστούμε θερμά τους: Γιάννη Τριαντάφυλλο, Σωτήρη Σκούρτη, Τάσο Φαρούπο και το συνεργάτη του Ιβάν, Νίκο Μαριάνο, Δαμιανό Καλάργυρο, Αθηνά Καλαργύρου, Μαρία Μαρινάτου, Παναγιώτη Σφαλαγκάκο, Γιώργο Δανιηλίδη, Αρσενία Πατέλη, Μπετίνα Τριανταφύλλου, Ιωάννα Μαριάνου.Ευχαριστούμε επίσης την κ. Τσαλικίδου Μαρία, υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του Νομού, για την πρωτοβουλία και για τη στήριξη που μας παρείχε.

Ευχόμαστε να συνεχιστούν τέτοιου είδους προσπάθειες, που συμβάλλουν όχι μόνο στην καλλιέργεια της περιβαλλοντικής συνείδησης σε μικρούς και μεγάλους, αλλά και στην ομορφιά των νησιών μας.

Για της πικροδάφνης τ΄άνθη-Παραμύθι της Ε1 τάξης του 2ου Δ.Σ Τήνου

Μια φορά και έναν καιρό σε μια ήσυχη πόλη τη Δαφνούπολη, γνωστή σε όλους τους κηπουρούς, γεωπόνους και φυσιοδίφες ζούσε ένας μικρός θάμνος η Δάφνη.
Μεγάλωνε σ΄ ένα δημόσιο πάρκο γεμάτο δέντρα, θάμνους και παρτέρια με καταπράσινο χορτάρι, αγριόχορτα κι αγριολούλουδα.
Όλοι θαύμαζαν τα παρτέρια με τα λουλούδια, κοντοστέκονταν και χάζευαν τα ψηλά δέντρα. Ακόμα και τ’ αγριόχορτα κάποιοι τα μάζευαν για το σπίτι. Κανείς όμως δεν έδινε σημασία στη μικρή Δαφνούλα.
Κι έτσι αυτή μεγάλωνε μόνη… Ξερή και ποτισμένη μόνο από την πικρία της μοναξιάς της. Χωρίς άνθη, χωρίς χρώμα και άρωμα. Έτσι μέρα με τη μέρα η πίκρα αυτή πότισε όλα της τα κλαδιά κι ήταν τόσο μεγάλη που έφτασε μέχρι τις ρίζες της ώσπου το φύλλωμά της έγινε πικρό σαν δηλητήριο.
Οι κηπουροί δεν πλησίαζαν να τη φροντίσουν, ακόμα και μια χελώνα η Χαιρέτα- Χαιρέτα που ζούσε στο ίδιο πάρκο δεν τη χαιρετούσε, όπως συνήθιζε με τα άλλα φυτά. Όλα τα πλάσματα του πάρκου την φώναζαν κοροϊδευτικά Πικροδάφνη.
Μια μέρα μια παρέα παιδιών ήρθε στο πάρκο κι έπαιζε ζωηρά, οι χαρούμενες φωνές τους αναστάτωσαν την ησυχία της. Ξαφνικά μια πολύχρωμη μπάλα έπεσε πάνω της με ορμή και τη χτύπησε. Η μικρούλα Πικροδάφνη τα έχασε και φοβισμένη όπως ήταν άρχισε να κλαίει. Ένα μικρό αγόρι ψάχνοντας τη μπάλα άκουσε το κλάμα της και γύρισε προς τη μεριά της. Τότε είδε δίπλα στη μικρή Πικροδάφνη την μπάλα του. Έσκυψε να την πάρει και άκουσε μια παραπονιάρικη φωνούλα…
- Πρόσεχε λιγάκι, με τσάκισες!
- Ωχ ποιος είναι εκεί;
- Εγώ είμαι, δε με βλέπεις;
- Σε βλέπω, αλλά δεν ήξερα ότι μιλάς. Αλήθεια μιλάνε τα φυτά;
- Μιλάνε, αλλά μόνο σε όσους τα πιστεύουν!!!
- Συγγνώμη που σε χτύπησα με την μπάλα μου, δεν το ήθελα. Πονάς;
- Είσαι στ’ αλήθεια πολύ ευγενικό παιδί, πώς σε λένε;
- Με συγχωρείς ξέχασα να συστηθώ. Είμαι ο Νικόλας. Κι εσύ;
- Με φωνάζουν Πικροδάφνη…
- Χάρηκα πολύ για τη γνωριμία. Θες να γίνουμε φίλοι;
- Δηλαδή θα ξανάρθεις;
- Αμέ, θα φέρω και τους φίλους μου για να σε γνωρίσουν.
- Κι εγώ χάρηκα Νικόλα. Μη με ξεχάσεις….
Την επόμενη μέρα ο Νικόλας πήγε πάλι στο πάρκο αλλά αυτή τη φορά έφερε και τους φίλους του, όπως είχε υποσχεθεί στην Πικροδάφνη. Τους είχε πει ότι είχε συνομιλήσει με ένα φυτό, μα εκείνοι δεν τον πίστεψαν.
- Γεια σου Πικροδάφνη ήρθαμε!
Ορίστε εδώ είναι!
- Να σου συστήσω τους φίλους μου.
- Γεια σας παιδιά, είπε διστακτικά η Πικροδάφνη.
Τα παιδιά δεν απάντησαν…
- Μα γιατί δεν τη χαιρετάτε;
- Ο τρελό-Νικόλας τα έχασε παιδιά,
με την Πικροδάφνη έπιασε μπλα μπλα…
τραγουδούσαν οι φίλοι του.
-Μίλα τους πιο δυνατά, γιατί με περνάνε για τρελό,
είπε ο Νικόλας στην Πικροδάφνη.
- Τους μιλάω αλλά αυτοί δε με ακούν. Να κοίτα τους φεύγουν…
- Μα γιατί;
- Αφού σου είπα. Μόνο όσοι αγαπούν τα φυτά μπορούν να τα ακούσουν.
Τα παιδιά έφυγαν και η Πικροδάφνη έμεινε μόνη της με το Νικόλα.
- Γιατί είσαι παραπονεμένη μικρή μου Πικροδάφνη και τα φύλλα σου έγειραν στη γη;
- Λυπάμαι που τα μικρά παιδιά δε νοιάζονται για τη φύση.
- Μη το λες αυτό, δεν είναι όλα τα παιδιά έτσι.
- Μα εγώ δεν έχω γνωρίσει άλλον εκτός από εσένα, που να μπορεί να με ακούσει.
- Κι όμως στο νησί μου πολλά παιδιά νοιάζονται για τα φυτά και θα μπορούν να σε ακούσουν όπως σε άκουσα κι εγώ. Είμαι σίγουρος γι’ αυτό.
- Υπάρχει τέτοιο μέρος; Σαν παράδεισος μου ακούγεται!
- Η Τήνος είναι! Όμως δεν ξέρω αν θα σου άρεσε να ζεις εκεί. Έχει πολλή υγρασία, δυνατό αέρα και πολύ ήλιο…
- Ααααααααα θαυμάσια!!! Αυτό είναι το αγαπημένο μου περιβάλλον. Σε παρακαλώ πάρε με μαζί σου κι εγώ θ’ ανθίσω, θα αποκτήσω χρώματα για να σ’ ευχαριστήσω.
Έτσι ξεκίνησαν το ταξίδι τους για την Τήνο. Από την ώρα που μπήκε η Πικροδάφνη στο καράβι ανυπομονούσε να φτάσει στο νησί. Το θαλασσινό αεράκι την έκανε να νιώθει κιόλας καλύτερα. Μέσα της δυνάμωνε η ελπίδα για μια καλύτερη ζωή και η καρδιά της σκίρτησε.
Όταν έφτασαν επιτέλους στην Τήνο, ο Νικόλας το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να τη μεταφυτέψει στο πιο ωραίο παρτέρι του κήπου του. Και επειδή ήταν ήδη αργά, έσκυψε και της έδωσε ένα γλυκό φιλί για καληνύχτα.
Η Πικροδάφνη σαν έμεινε μόνη της συγκινήθηκε. Δάκρυα πλημμύρισαν τα μάτια της και όπου έσταζαν άρχισε να βγάζει τα πρώτα της κόκκινα άνθη!
Συλλογιζόμενη την αγνότητα της ψυχής του μικρού Νικόλα, το πρώτο λευκό λουλούδι άνθισε στο μέρος της καρδιάς της!
Κι όταν έφερε στο νου της το φιλί του, στα μάγουλά της άνθισαν δυο ροζ λουλούδια.
Και από την ευγνωμοσύνη της στολίστηκε με κίτρινα λουλούδια, φωτεινά σαν τον
ήλιο της Τήνου και … τώρα λάμπει από χαρά!!!

Η ζωή της άλλαξε. Είχε ένα φίλο να την αγαπά και πολλούς φίλους να τη φροντίζουν, όπως της είχε υποσχεθεί ο Νικόλας. Είχε βρει επιτέλους το ιδανικό της περιβάλλον. Καμιά πίκρα δε σκίαζε πια την ψυχή της!

Τέλος

Το παραμύθι αυτό γράφτηκε για τις εκδηλώσεις της «Εβδομάδας Πρασίνου» στην Τήνο,για το έτος 2009, το οποίο χαρακτηρίστηκε ως «Έτος Πικροδάφνης».



Συγγραφική ομάδα-εικονογράφηση:
Οι μαθητές του Ε1 (αλφαβητικά)

Απέργη Σοφία
Απέργης Νίκος
Αράθυμος Βαγγέλης
Βασιλάκης Στέργιος
Βελουδή Αρετούσα
Βελουδίου Βασιλική
Βιδάλη Μαρλένα
Βιδάλη Ναταλία
Βιδάλης Νίκος
Γεωργακοπούλου Δήμητρα
Γεωργακόπουλος Κωνσταντίνος
Γκινάι Ιωακείμ
Δελλατόλα Κατερίνα
Δελώτη Μάτα
Δεσίπρη Μαρουλίνα
Δεσύπρης Αντώνης
Κομνού Μαρία
Λαγουρού Μαριγούλα
Λεβαντή Μαριάννα
Λέκασι Θεοδώρα


Υπεύθυνη καθοδήγησης η δασκάλα του τμήματος: Θεοχάρη Αγγελική
Επιμέλεια έκδοσης – Η/Υ : Τσουκνίδα Μαρία
Εκδότης: 2ο Δημοτικό Σχολείο ΤήνουΣχολικό έτος: 2008 - 2009








Τετάρτη 18 Μαρτίου 2009

ΤΗΝΟΣ Δενδροφυτεύσεις ,ενημερωτικές παρουσιάσεις, δράσεις ευαισθητοποίησης για το φυσικό περιβάλλον



Το Τμήμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Α/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων σε συνεργασία με το δήμο Τήνου και το σύλλογο «Οι φίλοι του πρασίνου» και στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της «Εβδομάδας πρασίνου» ,με την ευκαιρία της Παγκόσμιας ημέρας της Δασοπονίας (21 Μαρτίου), πραγματοποίησαν μια σειρά δράσεων με τη συμμετοχή των σχολείων της Τήνου με θέμα «Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της Τήνου: η συμβολή των σχολείων».

1. Ενημερωτικές παρουσιάσεις

Οι ενημερωτικές παρουσιάσεις, διάρκειας 1 διδακτικής ώρας, πραγματοποιήθηκαν τη Δευτέρα 16/3/09 στο Πνευματικό Κέντρο του Πανελληνίου Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας Τήνου ,με τη σύμφωνη γνώμη των συλλόγων διδασκόντων των σχολείων, και ώρες:
α) 8:15-9.00 π.μ : Α' Δημοτικό Σχολείο Τήνου
γ) 10.00-10.45 π.μ : Β' Δημοτικό Σχολείο Τήνου
Το πρόγραμμα των παρουσιάσεων είχε ως εξής:
-Χαιρετισμός κ. Ιωάννη Πολατσίδη (προϊσταμένου 5ου Γραφείου Α/θμιας Εκπαίδευσης Κυκλάδων)
-Ιωάννης Ψάλτης(αντιδήμαρχος Τήνου)
«Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της Τήνου : η συμβολή του φυτωρίου του συλλόγου «Οι φίλοι του πρασίνου»»
-Απόστολος Χατζηπαρασκευαίδης(υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Α/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων)

«Δάσος:ενδεικτικές δράσεις προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης»

2. Δενδροφυτεύσεις

Την Τρίτη 17/3 πραγματοποιήθηκε δενδροφύτευση από τους μαθητές των σχολείων σε συνεργασία με το σύλλογο «Οι φίλοι του πρασίνου» ,σύμφωνα με το παρακάτω πρόγραμμα :

Α' Δημοτικό Σχολείο Τήνου

8:30πμ -10:00πμ : Δενδροφύτευση κτήματος ιδιοκτησίας του ΠΙΙΕΤ, βορείως του νεκροταφείου Τήνου.
Β' Δημοτικό Σχολείο Τήνου
10:30πμ -12:00μ.μ: Δενδροφύτευση πεζοδρομίου νοτίως του Κέντρου Υγείας Τήνου.

3.Δράσεις ευαισθητοποίησης

Οι μαθητές όλων των δημοτικών και των νηπιαγωγείων ζωγραφίζουν, κάνουν παζλ και κατασκευές στα σχολεία τους με θέματα από το φυσικό περιβάλλον. Τα έργα των μαθητών θα εκτεθούν στην αίθουσα του Δημαρχείου Τήνου από 21/3/2009 και για ένα μήνα.


Παρασκευή 13 Μαρτίου 2009

Βραβεία μαθητικού διαγωνισμού με θέμα «Η παιδική εργασία στη Σύρο σε παλιότερες εποχές»

την Πέμπτη 12 Μαρτίου 2009 συνεδρίασε στα γραφεία του Βιομηχανικού Μουσείου Ερμούπολης η επιτροπή αξιολόγησης του μαθητικού διαγωνισμού ,που προκήρυξαν το Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης και τα Τμήματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Αγωγής Υγείας Α/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων, με θέμα «Η παιδική εργασία στη Σύρο σε παλιότερες εποχές».

Η επιτροπή αξιολόγησης αποτελούμενη από τους:

-Μυρσίνη Ζορμπά (διευθύντρια Βιομηχανικού Μουσείου Ερμούπολης)

-Σουλτάνα Σκρέτα (υπεύθυνη Τμήματος Αγωγής Υγείας Α/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων)

-Aπόστολο Χατζηπαρασκευαίδη (υπεύθυνο Τμήματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Α/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων)

αφού εξέτασε προσεκτικά τις συμμετοχές μαθητών και δημοτικών σχολείων της Σύρου, ομόφωνα αποφάσισε να απονείμει:
-το βραβείο καλύτερης συμμετοχής στο 1ο Δημοτικό Σχολείο Ερμούπολης

(το βραβείο συνοδεύεται από ένα λάπτοπ ΑCER, προσφορά της εταιρείας ΝΙΚΟΛΟΥΖΟΣ Α.Ε)

-ειδικό έπαινο στο Δημοτικό Σχολείο Άνω Σύρου

Επίσης η επιτροπή αποφάσισε η απονομή των βραβείων να πραγματοποιηθεί στις 4 Απριλίου 2009 και ώρα 19.00 στα γραφεία του Βιομηχανικού Μουσείου Ερμούπολης.

Τετάρτη 11 Μαρτίου 2009

Διοργάνωση σεμιναρίου περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στη Σύρο

Tο Τμήμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Α/θμιας Εκπαίδευσης Κυκλάδων σε συνεργασία με το Τμήμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Β/θμιας Εκπαίδευσης Κυκλάδων και την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία διοργάνωσε διήμερο σεμινάριο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, με θέμα "Προστατευόμενες Περιοχές των Κυκλάδων & Περιβαλλοντική Εκπαίδευση", το Σάββατο 7 και την Κυριακή 8 Μαρτίου 2009 στη Σύρο.
Η πρώτη μέρα του σεμιναρίου πραγματοποιήθηκε στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ερμούπολης (αίθουσα Παναγούλη) και ώρα 16.00-21.00 και το παρακολούθησαν εκπαιδευτικοί Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης της Σύρου.
Τη δεύτερη μέρα πραγματοποιήθηκε μελέτη πεδίου στην περιοχή Παπούρι της Απάνω Μεριάς, όπου συμπληρώθηκαν και φύλλα εργασίας σχετικά με τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής.
Τη Δευτέρα 9 Μαρτίου πραγματοποιήθηκε ενημερωτική παρουσίαση διάρκειας μιας διδακτικής ώρας απευθυνόμενη στους μαθητές όλων τάξεων του 6ου Δημοτικού Σχολείου Ερμούπολης, με τη σύμφωνη γνώμη του συλλόγου διδασκόντων, με θέμα ‘‘Τα πουλιά του Αιγαίου και οι προστατευόμενες περιοχές’’ από μέλη της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας και τον υπεύθυνο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ

«Προστατευόμενες Περιοχές των Κυκλάδων
& Περιβαλλοντική Εκπαίδευση»

Σύρος , 7 -8 Μαρτίου 2009


Σάββατο 7 Μαρτίου
Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ερμούπολης (αίθουσα Παναγούλη)

16.00-17.00: Γνωρίζομαι – διαμορφώνω ομάδες (Μαρία Σπαρτινού & Απόστολος Χατζηπαρασκευαίδης)
17.00–17.30: Εφαρμογή Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σε Προστατευόμενες Περιοχές (Απόστολος Χατζηπαρασκευαίδης )
17.30 – 18.00: Η βιοποικιλότητα των Κυκλάδων (Μαρία Σπαρτινού)
18.00 – 18.15 Διάλειμμα
18.15 – 19.00 Τα πουλιά στο Αιγαίο: είδη, βιότοποι, προστασία (Σπύρος Ψύχας)
19.00 – 19.45 Οι προστατευόμενες περιοχές στις Κυκλάδες (Περιοχές Natura 2000 – Σημαντικές περιοχές για πουλιά IBA) (Ιωάννα Κοντοζήση)
19.45 – 20.45 Εργαστήριο
20.45 – 21.00 Συζήτηση – Προτεινόμενες δράσεις


Κυριακή 8 Μαρτίου
Εργασία στο πεδίο

-Γνωριμία με τα οικοσυστήματα της προστατευόμενης περιοχής NATURA GR 4220018. Οικοπεριήγηση σε μονοπάτια της Σύρου
-Συζήτηση - Αξιολόγηση

Δευτέρα 9 Μαρτίου
Ενημερωτική παρουσίαση στο 6ο Δημοτικό Σχολείο Ερμούπολης

-Τα πουλιά του Αιγαίου και οι προστατευόμενες περιοχές
-Δραστηριότητα – εργαστήριο αναγνώρισης πουλιών


ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ

Ψύχας Σπύρος, Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης – Πάρκο Αντώνης Τρίτσης
Κοντοζήση Ιωάννα, Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας
Μαρία Σπαρτινού, Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Δ.Δ.Ε Κυκλάδων
Απόστολος Χατζηπαρασκευαίδης ,Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Δ.Π.Ε Κυκλάδων

Τρίτη 10 Μαρτίου 2009

ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ Δενδροφύτευση από το Δ.Σ Ακρωτηρίου


Στις αρχές του Φλεβάρη σύσσωμο το 2/θ Δημοτικό Σχολείο Ακρωτηρίου-Θήρας -σε συνεργασία με το Σύλλογο Γονέων & Κηδεμόνων και το Δήμο Θήρας- συμμετείχε στη δεντροφύτευση μπροστά από Αρχαιολογικό Χώρο του Ακρωτηρίου. Η δεντροφύτευση περιλάμβανε ελιές και πικροδάφνες οι οποίες είναι στενά συνδεδεμένες με τη μεσογειακή χλωρίδα.
Τα παιδιά ενθουσιάστηκαν με την όλη δραστηριότητα. Έτσι ο άκρατος ενθουσιασμός μετατράπηκε σε ευγενή άμιλλα για το ποιος/ ποια θα φυτέψει τις περισσότερες ρίζες. Το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό! Σε μιάμιση ώρα καταφέραμε, με τα κηπευτικά εργαλεία που είχαμε πάρει από το σπίτι, να φυτέψουμε γύρω στις 250 ρίζες. Μετά το πέρας τη διαδικασίας ξαποστάσαμε για να καμαρώσουμε το έργο μας…
Φύγαμε από το χώρο της δεντροφύτευσης νιώθοντας ικανοποίηση για την προσφορά μας προς τη μητέρα φύση και δίνοντας υπόσχεση να την επαναλάβουμε κάπου αλλού!


Ειρήνη Μαυροκεφαλίδου

Προϊσταμένη Δ.Σ. Ακρωτηρίου

Τρίτη 3 Μαρτίου 2009

«ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ» 15 ΧΡΟΝΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ HELMEPA



Happy birthday HELMEPA! Happy Birthday to you! Τραγουδήσαμε μαζί όλα τα παιδιά που ήμαστε εκεί και σβήσαμε μ’ όλη μας τη δύναμη τα 15 κεράκια που υπήρχαν πάνω στην τούρτα γενεθλίων της Παιδικής HELMEPA, στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 20 Φεβρουαρίου στην Αθήνα, στο Ξενοδοχείο ATHENAEUM INTERCONTINENTAL.
Εκεί, με παρουσιάστρια τη δημοσιογράφο Ειρήνη Νικολακοπούλου και συμπαρουσιαστές εμάς τα παιδιά από όλη την Ελλάδα, πραγματοποιήθηκε μια μοναδική «ζωντανή εκπομπή» για τα 15α γενέθλια της ΠΑΙΔΙΚΗΣ HELMEPA!
Φωνάζοντας δυνατά «ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ!» ανοίξαμε την εκπομπή κι αναφερθήκαμε σε δραστηριότητες των σχολείων μας, όπως είναι οι καθαρισμοί ακτών, υιοθέτηση παραλιών, προγράμματα ανακύκλωσης, παρεμβάσεις στην Τοπική Αυτοδιοίκηση κ.α.
Ακολούθησαν χαιρετισμοί από τον Υπουργό Παιδείας κ. Άρης Σπηλιοτόπουλο, τον Υπουργό Εμπορικής ναυτιλίας κ. Αναστ. Παπαληγούρα, το Γ.Γ. του Υπουργείου Εμπορικής ναυτιλίας κ. Ι. Τζωάννο, το Δήμαρχο Πειραιά κ. Π. Φασούλα, τον εκπρόσωπο της Βουλής και Πρόεδρο της Επιτροπής Περιβάλλοντος κ. Κυρ. Μητσοτάκη, καθώς και από τους Δρα Μιχ. Ιερείδη της CyMEPA στην Κύπρο, Levent Ballar της TURMEPA στην Τουρκία,Chriw Bastis και Antony Backos της NAMEPA στην Αμερική, οι οποίοι μίλησαν για αντίστοιχα προγράμματα των χωρών τους κι ευχήθηκαν «ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ στα παιδιά της Παιδικής HELMEPA και πάντα επιτυχίες!»
Στη συνέχεια το λόγο πήραν ο Πρόεδρος της HELMEPA καπετάν Βασίλης Κωνσταντακόπουλος, ο Γενικός Διευθυντής της HELMEPA κ. Δημ. Μητσάτσος κι ο Ακαδημαϊκός Καθηγητής και Πρόεδρος του Αστεροσκοπείου Αθηνών κ. Χρ. Ζερεφός, ο οποίος με λόγια απλά και κατανοητά μίλησε για το περιβάλλον και τις απειλές που δέχεται, καθώς και για τις κλιματικές αλλαγές που ζούμε σήμερα στον πλανήτη μας.
Την εκδήλωση παρακολούθησαν πολλοί εκπαιδευτικοί, γονείς, μαθητές και μέλη της HELMEPA και τίμησε με την παρουσία της η πρώην Υπουργός παιδείας κ. Μαριέττα Γιαννάκου.
Μετά από τις αρχαιρεσίες το Νέο Προεδρείο του 15ου Συμβουλίου Αντιπροσώπων της HELMEPA JUNIOR είναι το εξής:

ΠΡΟΕΔΡΟΣ
Απέργη Κατερίνα
4ο Δημοτ. Σχ. Ερμούπολης
Κυκλάδες
ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ
Παπαδοπούλου Ιωάννα
2ο Δημοτ. Σχ. Βόλου
Θεσσαλία
ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
Μαθιουδάκη Ταξιαρχούλα
3ο Δημοτ. Σχ. Ρεθύμνου
Κρήτη

Κλείνοντας η ωραία αυτή εκδήλωση καταλάβαμε όλοι ότι για τη λύση του προβλήματος της μόλυνσης του περιβάλλοντος απαιτούνται αλλαγές στην καθημερινή συμπεριφορά όλων μας! Κι αυτό που πάντα πρέπει να έχουμε στο νου μας, εάν θέλουμε να είμαστε υπεύθυνοι αυριανοί πολίτες της χώρας μας με περιβαλλοντική συνείδηση, είναι η φράση που στο παρελθόν έχει διατυπώσει πολλές φορές ο Πρόεδρος της HELMEPA καπετάν Βασίλης Κωνσταντακόπουλος κι επανέλαβε στη διάσκεψη ο Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας κ. Παπαληγούρας: «Δεν κληρονομήσαμε το περιβάλλον από τους γονείς μας, αλλά το δανειστήκαμε από τα παιδιά μας!»


Ερμούπολη, 25 Φεβρουαρίου 2009


ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΠΕΡΓΗ
Πρόεδρος Συμβουλίου Αντιπροσώπων
HELMEPA JUNIOR


2.ΜΗΝΥΜΑ
ΤΗΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ
ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
ΤΗΣ HELMEPA JUNIOR
ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΑΠΕΡΓΗ,
ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ ΤΟΥ 4ου ΔΗΜ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ


Μικρά και μεγάλα, ευτυχισμένα, χαμογελαστά παιδιά απ’ όλη την Ελλάδα,
Είμαι η Κατερίνα από την Ερμούπολη της Σύρου. Καμιά φορά αναρωτιέμαι και προσπαθώ να δω βαθιά μέσα στο μέλλον, πώς θα είναι, άραγε, ο κόσμος μας μετά από μερικά χρόνια… Δυστυχώς, κάθε μέρα που περνάει καταλαβαίνω ότι δεν ζούμε σ’ έναν παραμυθένιο κόσμο! Θέλω ο καθένας από μας να το καταλάβει αυτό! Ο κόσμος μας τώρα τελευταία έχει γίνει ΑΝΩ ΚΑΤΩ κι εμείς οι ίδιοι είμαστε υπεύθυνοι γι’ αυτό! Προξενήσαμε στον πλανήτη μας ένα σωρό φυσικές καταστροφές, όπως τη μόλυνση του περιβάλλοντος, το ασυλλόγιστο κυνήγι κάποιων ζώων, την ελάττωση του όζοντος κλπ. Μπορεί κανείς να θυμηθεί πόσο πράσινη ήταν άλλοτε η εξοχή και πόσο γαλάζιος ήταν κάποτε ο ουρανός; Άραγε, τα παιδιά και τα εγγόνια μας θα ξαναδούν αυτά τα δύο τόσο λαμπερά χρώματα στον πλανήτη ή θα έχουν την «ευχαρίστηση» να ζουν στη γκρίζα ζούγκλα του τσιμέντου και αντί για φυσικά σύννεφα να βλέπουν «σύννεφα» από βρώμικους, μολυσμένους καπνούς; Μια ματιά γύρω μας είναι αρκετή! Ο κόσμος μας είναι πραγματικός, είναι ζωντανός, αλλά είναι καταδικασμένος να πεθάνει! Εξαρτάται από εμάς, από όλους εμάς να τον αλλάξουμε, αρκεί όλοι μαζί να ενώσουμε τις δυνάμεις μας για να πετύχουμε.
Ο κόσμος μας τρέχει σ’ έναν αγώνα ταχύτητας προς την αυτοκαταστροφή! Μοιάζει με ένα αυτοκίνητο που τρέχει με 200χλμ την ώρα σ’ ένα δρόμο γεμάτο λακκούβες και καταλήγει στον γκρεμό!!! Μήπως ταράζει αυτή η εικόνα; Κι όμως, πρέπει να την αντιμετωπίσουμε. Άλλωστε, το ξέρουμε όλοι από καιρό, πως έτσι είναι τα πράγματα. Όλοι μαζί και ο καθένας χωριστά δημιουργούμε τον κόσμο μας και είμαστε υπεύθυνοι γι’ αυτόν και κανένας δεν πρέπει να κατηγορηθεί περισσότερο από το διπλανό του! Αρκεί να αντιμετωπίσουμε την αλήθεια με θάρρος και ειλικρίνεια.
Ο κόσμος μας βρίσκεται σε αποσύνθεση και δεν είναι η στιγμή για απελπισίες και στεναγμούς, αλλά η στιγμή να ανασκουμπωθούμε και να βοηθήσουμε.
Κι εμείς τα ίδια τα παιδιά είμαστε υπεύθυνα για το μέλλον της εποχής μας και πρέπει να σχεδιάσουμε, έστω κι ένα μικρό μέρος της εικόνας αυτού του κόσμου, με τα δικά μας χρώματα και να τον κάνουμε όπως εμείς θέλουμε! Φτάνει να προλάβουμε, προτού καταντήσει μια μουντζούρα και δεν ξεχωρίζουμε τη στεριά από τη θάλασσα!
Δεν είναι ευχάριστα όλα αυτά, αλλά -δυστυχώς- είναι η αλήθεια! Αυτό που έχουμε σήμερα είναι μια απειλή για τις νύχτες που ξεκουραζόμαστε και για τις μέρες που εργαζόμαστε!
Εμείς τα παιδιά θέλουμε έναν πολύ όμορφο κόσμο, γεμάτο λουλούδια, ειρήνη κι αγάπη, έναν κόσμο όπου θα είναι άξια να ζήσουν και τα παιδιά και τα εγγόνια μας χωρίς πολέμους και μόλυνση!

Πανελλήνια διάσκεψη ομάδων HELMEPA JUNIOR
Αθήνα, 20 Φεβρουαρίου 2009