Παρασκευή 10 Απριλίου 2009

Zωή είναι η γη

Δέντρα πονεμένα, δέντρα με ψυχή,
τα κόβεις μονάχα για ένα κομμάτι χαρτί.
Κοίτα γύρω σου τον κόσμο,
έχει καταστραφεί,
δίχως δέντρα, δίχως ζωή.
Η λύση είναι απλή,
Η ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ
μας σώζει τη ζωή!
Για το αύριο του πλανήτη μας
και της Γης!

Θεοτόκη Ναταλύ
Τμήμα:Δ2’
2ο Δημοτικό Σχολείο Μυκόνου

Πέμπτη 9 Απριλίου 2009

Σεμινάρια και ενημερωτικές παρουσιάσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στην Σύρο και Τήνο




Το Τμήμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Α/θμιας Εκπαίδευσης Κυκλάδων σε συνεργασία με το Τμήμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Β/θμιας Εκπαίδευσης Κυκλάδων και το Μεσογειακό Γραφείο Πληροφόρησης πραγματοποίησαν σεμινάρια Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στη Σύρο στις 6 Μαΐου 2009 (Δ.Σ Ποσειδωνίας)και στην Τήνο (Πνευματικό Κέντρο Π.Ι.Ι.Ε.Τ)στις 7 Μαΐου 2009, με θέμα «Το νερό και ο εφιάλτης της λειψυδρίας στις Κυκλάδες:Εκπαιδευτικό υλικό και η συμβολή της Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης» .Το σεμινάριο θα πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με το παρακάτω πρόγραμμα και απευθυνόταν στους εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της Σύρου και της Τήνου αντίστοιχα. Στο σεμινάριο της Σύρου απηύθυνε χαιρετισμό ο αντιδήμαρχος Ποσειδωνίας κ.Μ.Πρίντεζης και στο σεμινάριο της Τήνου παραβρέθηκαν και χαιρέτησαν οι κ.κ Γ.Ψάλτης(αντιδήμαρχος Τήνου),Γ.Ζαλώνης(πρόεδρος Δ.Σ Δήμου Εξωμβούργου),Κων/νος Ρόκος(αναπληρωτής προιστάμενος Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων) και Γ.Πολατσίδης(προιστάμενος 50υ Γραφείου Α/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων).Στους 55 συμμετάσχοντες εκπαιδευτικούς δόθηκαν βεβαιώσεις παρακολούθησης και εκπαιδευτικό υλικό.
Των σεμιναρίων προηγήθηκαν ενημερωτικές παρουσιάσεις απευθυνόμενες στους μαθητές των Ε’ και ΣΤ΄ τάξεων στο 5ο Δ.Σ Ερμούπολης και στο 2ο Δ.Σ Τήνου, διάρκειας μιας διδακτικής ώρας, με τη σύμφωνη γνώμη του συλλόγου διδασκόντων, την Τετάρτη 6 & Πέμπτη 7 Μαΐου 2009 αντίστοιχα, με θέμα την αξία του βρόχινου νερού και την πιλοτική εφαρμογή επιλεγμένων δραστηριοτήτων του σχετικού εκπαιδευτικού υλικού από στελέχη του Μεσογειακού Γραφείου Πληροφόρησης και τον Υπεύθυνο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.


ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ
ΣΥΡΟΣ - Τετάρτη 6 Μαΐου 2009 (Δ.Σ Ποσειδωνίας)
ΤΗΝΟΣ -Πέμπτη 7 Μαΐου 2009 (Πνευματικό Κέντρο Π.Ι.Ι.Ε.Τ)


17.00 - 17.15 Υποδοχή – Εγγραφές

17.15 - 17.30 Χαιρετισμοί

Εκπρόσωποι των Δ/νσεων Α/θμιας & Β/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων· Εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης· Εκπρόσωποι MIO-ECSDE

17.30 – 17.50 Νερό: Ενδεικτικό σχέδιο Προγράμματος Περ/κης Εκπ/σης, Απόστολος Χατζηπαρασκευαίδης, Μsc ,Υπεύθυνος Περ/κης Εκπ/σης Δ.Π.Ε Κυκλάδων

17.50 – 18.10 Διαθεματική Προσέγγιση του Νερού στην Περιβαλλοντικής Εκπαίδευση, Μαρία Σπαρτινού, Δρ. Βιολόγος, Υπεύθυνη Περ/κης Εκπ/σης Δ.Δ.Ε Κυκλάδων

18.10 – 18.30 Η συλλογή του βρόχινου νερού στη λαογραφία, την τοπική οικονομία & την εκπαίδευση, Δρ. Θώμη Βλαχογιάννη, Υπεύθυνη Προγραμμάτων, MIO-ECSDE
18.30 – 18.50«Το Δώρο της Βροχής» Εκπαιδευτικό Υλικό για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Βίκυ Μαλωτίδη, MEd., Παιδαγωγική Ομάδα MEdIES, MIO-ECSDE

18.50 – 19.00 Το δίκτυο για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση «MEdIES» & οι δράσεις του, Ηρώ Αλάμπεη, MEd., Παιδαγωγική Ομάδα MEdIES, MIO-ECSDE

19.00 - 19.30 Συζήτηση

Καθαρισμός ακτής στη Σαντορίνη


Το Σάββατο 28 Μαρτίου 2009 με την ευκαιρία της «’Ώρας της Γης » μαθητές και εκπαιδευτικοί του 12/Θ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΕΜΠΟΡΕΙΟΥ ΘΗΡΑΣ ,συμμετείχαν στον εθελοντικό καθαρισμό της ακτής « Μονόλιθος ».Αυτή η περιβαλλοντική δραστηριότητα όπως και οι υπόλοιπες που πραγματοποιεί το σχολείο μας- η Ε΄ τάξη θα πραγματοποιήσει εκπαιδευτική επίσκεψη στο Κ.Π.Ε. Λαυρίου το Μάιο - ευαισθητοποιούν τους μαθητές μας και συμβάλουν στην καλλιέργεια ακόμα μεγαλύτερης περιβαλλοντικής συνείδησης.

ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ ΛΑΒΑΡΗΣ
Διευθυντής Δ.Σ Εμπορείου

Τρίτη 7 Απριλίου 2009

Περιήγηση στα μονοπάτια της Απάνω Μεριάς της Σύρου


Το κομμάτι του νησιού παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον για όσους αναζητούν την εμπειρία του μοναδικού. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από τον συνδυασμό μορφολογικών στοιχείων που σπανίως συναντώνται στον χώρο του Αιγαίου.Ο ορεινού χαρακτήρα όγκος που υψώνεται στην Απάνω Μεριά δίνει την αίσθηση Αλπικού τοπίου και δένει αρμονικά με το αιγαιοπελαγίτικο κύμα που άλλοτε τ’ αγκαλιάζει σε παρθένες και καταγάλανες παραλίες και άλλοτε καταλήγει σε απόκρημνους βράχους. Η άντληση αγαθών από τη φτωχή νησιώτικη γη εδώ και χιλιετίες έχει σφραγίσει την μοναδικότητα του τόπου.
Οι έντεκα γραφικές σηματοδοτημένες διαδρομές δίνουν μια ευχάριστη εμπειρία περιήγησης.
1. Ανηφορίζουμε Βόρεια από το εκκλησάκι και με θέα την Ερμούπολη φτάνουμε στο Ρηχωπό (χρονική διάρκεια : 40 λεπτά).
2. Συνεχίζοντας για το Πλατύ Βουνί συναντάμε τη σπηλιά του φιλόσοφου Φερεκύδη (χρονική διάρκεια : 30 λεπτά).
3. Η ανθρώπινη παρέμβαση με τις πεζούλες τις ξερολιθιές και τους παραδοσιακούς αμπελώνες είναι αισθητή γύρω μας καθώς κατευθυνόμαστε στην όμορφη παραλία της Γλυσούρας (χρονική διάρκεια :35 λεπτά ).
4. Κατηφορίζουμε ανατολικά του Σαν Μιχάλη καταλήγοντας στους πρόποδες του Καστριού. Στην κορυφή του ο αρχαίος οικισμός της περιόδου του Κυκλαδικού πολιτισμού 3.200-2.000 π.Χ. (χρονική διάρκεια 40 λεπτά ).
5. Έχοντας πανοραμική άποψη του Αιγαίου προς ανατολή βορά και δύση προσεγγίζουμε το Διαπόρι. Ακρωτήριο με μεγάλη ποικιλία και ιδιομορφία. Οι πέρδικες που δεν χρειάζεται κόπος να τις πλησιάσεις συμπληρώνουν την μοναδική εικόνα ( χρονική διάρκεια : 1:15 λεπτά).
6. Οι ξακουστές επιγραφές που υπάρχουν στα βράχια του όρμου των Γραμμάτων , χαράζονταν εδώ και αιώνες από περαστικούς θαλασσοπόρους που έβρισκαν εδώ καταφύγιο από την κακοκαιρία. Η παραλία έξοδος ενός μικρού φαραγγιού κατάφυτη από πεύκα, αλμυρίκια και φοίνικες(χρονική διάρκεια : 1 ώρα ).
7. Το παλιό λατομείο που βλέπουμε έχει ενσωματωθεί στο τοπίο τόσο αρμονικά, που αποτελεί αξιοθέατο της περιοχής. Η πορεία που ακολουθούμε είναι η ίδια με αυτή των κάρων μεταφέροντας το μάρμαρο για φόρτωση στην θάλασσα. Πολύ όμορφη παραλία με αμμουδιά. ( χρονική διάρκεια : 30 λεπτά).
8. Πριν φτάσουμε στην αμμουδιά της Λείας περνάμε από τη σπηλιά του Μεντώνη και από τον Αερόλιθο (σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο)που ορθώνεται στο μέσο της διαδρομής ( χρονική διάρκεια : 35 λεπτά ).
9. Το δίδυμο φαράγγι των Σχιζομενών που η ύπαρξή του οφείλεται στην καθίζηση του εδάφους καθώς και η σπηλιά του Λεντίνου, κάνουν την διαδρομή πραγματικά ενδιαφέρουσα. (χρονική διάρκεια :45 λεπτά ).
10. Το μονοπάτι ξεκινά λίγα μέτρα πριν το εκκλησάκι του Αγ. Παντελεήμονα και μας οδηγεί στους όρμους το Αετού και Βαρβαρούσας . Εντυπωσιακές εναλλαγές βλάστησης με αποκορύφωμα τις μοναδικές ήσυχες παραλίες(1:15).
11. Η ρεματιά του Κακού ποταμού συνδέει τα Χαρτιανά με το Δελφίνι.Μην χάσετε το ηλιοβασίλεμα από την παραλία.(χρον. διάρ. 35 λεπτά).

Δείτε Χάρτη-Μονοπάτια

11ο Θερινό Οικολογικό Πανεπιστήμιο

ΟΙΚΟ-νομία του ΝΕΡΟΥ

Ιστορία, Φυσικά Οικοσυστήματα, Διαχείριση

Το 11ο Θερινό Οικολογικό Πανεπιστήμιο (ΘΟΠ) φιλοξενείται φέτος στην 'Υδρα (πολιτιστικό κέντρο «Μελίνα Μερκούρη») και αποτελεί την ιδανικότερη λύση για συνδυασμό επιμόρφωσης υψηλού επιπέδου και διακοπών. Είναι διαρκείας τριών εβδομάδων και περιλαμβάνει τετράωρα μαθήματα καθημερινά (10.00-14.00), απογευματινές διαλέξεις ανοικτές για το κοινό και επισκέψεις σε σημεία του νησιού με ειδικό ενδιαφέρον. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να παρακολουθήσουν μία, δύο ή και τρεις από τις ενότητες που προσφέρονται. Η διοργάνωση γίνεται υπό την εποπτεία του ΔΙΠΕ (Διεπιστημονικό Ινστιτούτο Περιβαλλοντικών Ερευνών) με την υποστήριξη του Δήμου Ύδρας (http://www.hydra.gr/).
Υπεύθυνος προγράμματος είναι ο Δρ περιβαλλοντολόγος -πρόεδρος του ΔΙΠΕ, Ηλίας Ευθυμιόπουλος. Τα σεμινάρια του ΘΟΠ είναι ένας καταξιωμένος πλέον θεσμός, διεξάγονται από το 1998 κάθε χρόνο, τον Ιούλιο, σε διαφορετικό νησί κάθε φορά (Χάλκη, Πάτμος, Κεφαλονιά, Σκύρος, Λήμνος, Σύρος, Ίος, Νίσυρος, Θάσος, Κέα) και τα έχουν παρακολουθήσει μέχρι στιγμής συνολικά πάνω από 1000 άτομα. Τα σεμινάρια απευθύνονται σε ενήλικες - επαγγελματίες, εκπαιδευτικούς μέσης και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, περιβαλλοντολόγους, μηχανικούς, στελέχη των ΟΤΑ, φοιτητές κ.α, και γενικότερα σε όποιον επιθυμεί να είναι ενήμερος για τις τελευταίες εξελίξεις στον τομέα του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης. Οι εισηγητές είναι εξειδικευμένοι επιστήμονες, πανεπιστημιακοί, ερευνητές, ή στελέχη κοινωνικών φορέων, με αποδεδειγμένη πείρα στο αντικείμενο. Οι εισηγήσεις εκδίδονται σε ειδικό τόμο που διανέμεται στους συμμετέχοντες, οι οποίοι στο τέλος παίρνουν και βεβαίωση παρακολούθησης. Για την συμμετοχή καταβάλλεται ένα μικρό ποσόν ως δίδακτρα, ανάλογο με τον χρόνο παρακολούθησης και με ειδική έκπτωση για νέους και φοιτητές. Μπορείτε να συμπληρώσετε την αίτηση και μέσω της ιστοσελίδας www.dipe.gr

Πληροφορίες: Διεπιστημονικό Ινστιτούτο Περιβαλλοντικών Ερευνών, τηλ 210 8848055 -56
φαξ: 210-8846278, e-mail : thop@dipe.gr, website: www.dipe gr

Δευτέρα 6 Απριλίου 2009

Τα μονοπάτια της περιήγησης στις Κυκλάδες:Μια βιωματική προσέγγιση

Θα επιχειρήσω εδώ μία σκιαγραφία της φιλοσοφίας που διέπει το εγχείρημα για διάσωση και ανάδειξη των παλαιών διόδων επικοινωνίας στα νησιά του κυκλαδικού χώρου, σαν συμπύκνωση και αποκρυστάλλωση μιας πολυετούς, βαθειάς βιωματικής σχέσης. Η προσωπική αυτή επιλογή και σχέση υπήρξε καθοριστική, τόσο στη σύλληψη όσο και στην πρακτική του εγχειρήματος. Με την πεποίθηση ότι οι Κυκλάδες αποτελούν στο σύνολό τους, ακόμα και σήμερα, προνομιακό πεδίο έκφρασης αυτής της θεώρησης, θα προσπαθήσω κατ’ αρχήν να αποδώσω τις έννοιες του τ ο π ί ο υ και της δ ι α μ ο ν ή ς, με τον πολυδιάστατο χαρακτήρα που τους δίνει μια ποιητική και στοχαστική διείσδυση στους μικροκόσμους του Αρχιπελάγους.
Εγκαταλείποντας τη “θαυμαστική” θεώρηση του τοπίου, που ο κυκλαδικός χώρος από τη φύση του προκρίνει, ο κλασικός ταξιδιώτης-τουρίστας παραχωρεί τη θέση του στον περιηγητή-διανοητή. Ο δεύτερος δεν παρατηρεί, δεν γνωρίζει απλά νέους τόπους, ξεφεύγει από τη συνήθη ταξιδιωτική εμπειρία. Ερμηνεύει και βιώνει την εμπειρία του ποιητικά κι αισθητικά, βυθιζόμενος στη μαγεία του τοπίου, στη μυστική, αθέατη πλευρά του.
Το καταστάλαγμα αυτής της διεργασίας είναι μια σχέση στοργής και αγάπης απέναντι στον τόπο, η ερωτική του προσέγγιση, αντί της εκ των άνω ή από απόσταση θεώρησης που οδηγεί σε αντιλήψεις κυριαρχίας και εν τέλει επιβολής πάνω στον τόπο.
Οι Κυκλάδες ανήκουν στην κατηγορία εκείνη τόπων που - σε παγκόσμιο επίπεδο - συγκροτούν, κάθε νησί χωριστά αλλά και στο σύνολό τους, ένα ιστορικά “φορτισμένο” τοπίο. Τοπίο που προκαλεί για τη φιλοσοφική αναζήτηση της ύπαρξης και της αλήθειας των πραγμάτων. Τοπίο όπου ο άνθρωπος, μέχρι και την εκπνοή του προηγούμενου αιώνα, λειτουργώντας σε μικροκλίμακα κοινότητας, είχε επίγνωση και αποδοχή του πεπερασμένου της ύπαρξής του στα όρια της φύσης και της κοινότητας. Τοπίο που και σήμερα ακόμα, επιτρέπει την ανίχνευση και την ευλαβή προσέγγιση καταστάσεων και θέσεων, όπου νωπά παραμένουν τα ίχνη της παρουσίας των μόλις “διαφυγόντων” θεών.
Ο περιηγητής-διανοητής θα περάσει αθόρυβα από το πεδίο της επίσκεψης στο πεδίο της διαμονής. Διαμονής που σημαίνει παραμονή πλάϊ σ’ ό,τι εκπέμπει και προσφέρει αλήθεια, διείσδυση στην κρυπτή πλευρά της φύσης. Αυτήν που οι ασκεπείς, “φωτεινές” Κυκλάδες καλύπτουν διακριτικά και αποκαλύπτουν επιλεκτικά.
Ο περιοδικός χαρακτήρας αυτής της διαμονής δεν αναιρεί, αντίθετα εμπεριέχει και ενισχύει τη σταθερή σχέση με τον τόπο. Δημιουργεί στον διαμένοντα την αίσθηση νέας πατρίδας - εν προκειμένω νέων πατρίδων που εναλλάσσονται συνεχώς - προσφέροντάς του την εμπειρία πολλών οικείων τόπων, οριοθετημένων γεωγραφικά στον τύπο του νησιού και κοινωνικά στον τύπο του μικροκόσμου. Η διαμονή αυτή είναι που σήμερα απομακρύνεται ως εμπειρία και ως προοπτική, καθώς διακυβεύεται και τελικά συνθλίβεται κάτω απ’ το βάρος της άμετρης ανάπτυξης του τεχνικού πολιτισμού. Ενός πολιτισμού που με πρωτοφανή ωμότητα και με όπλο τον άκρατο και άκριτο ορθολογισμό, οδεύει προς την ολοκληρωτική κυριαρχία του πάνω στη φύση. Οι Κυκλάδες υφίστανται ήδη τις αλλεπάλληλες επιπτώσεις.
Εν τούτοις ο διαμένων στους κυκλαδικούς τόπους διατηρεί τις εναλλακτικές επιλογές και διεξόδους του. Τα νησιά, ακόμη και τα πιό επιβαρυμένα, χάρη στις σπάνιες ιδιαιτερότητες που χαρακτηρίζουν το φυσικό και πολιτιστικό τους τοπίο, αφήνουν να γίνονται ορατές οι σημαίνουσες όψεις τους. Εκεί ακριβώς, κάπου ανάμεσα στην έκδηλη, απτή ομορφιά και στη μαγεία του “κρυπτού”, ενδημεί η αλήθεια των ιδεών και των πραγμάτων. Η ανακάλυψη αυτής της αλήθειας οδηγεί τον περιηγητή-διανοητή, τον ευτυχή διαμένοντα, από τον γλυκύ στοχασμό στη νέα θεία λατρεία, την ερωτική επαφή και μύηση στο τοπίο, στην βαθύτερη ουσία που αυτό καθαυτό περικλείει. Κάτω από αυτό το οπτικό πρίσμα, οι άνθρωποι και οι αδυναμίες τους δεν αντιμετωπίζονται αρνητικά, όπως αμείλικτα υπαγορεύουν οι όροι και οι ρυθμοί της εποχής, αλλά κριτικά και σε κλίμα συμπάθειας. Προέχει δηλαδή για τον διαμένοντα-περιηγητή, η κριτική αποτίμηση της ιστορικής πορείας των κοινωνιών τους, όπως αυτή αποτυπώνεται στα δημιουργήματα που συνθέτουν το πολιτιστικό τοπίο, αντί της τήρησης αποστάσεων από την - κατά το μάλλον ή ήττον – ευνουχισμένη και αλλοτριωμένη σύγχρονη κυκλαδική κοινωνία.
Η όλη διαδικασία κατάκτησης της διαμονής, διευκολύνεται και κορυφώνεται, χάρις και σ’ ένα δεδομένο που δεν απαντάται συχνά στους ανά τον κόσμο ταξιδιωτικούς προορισμούς: στις Κυκλάδες, φυσικό και πολιτιστικό τοπίο είναι σχεδόν πάντοτε αδιαίρετα. Στην εντυπωσιακή διείσδυση του ανθρώπινου μέσα στο φυσικό, με τα μεταξύ τους όρια τόσο δυσδιάκριτα, συνέτεινε αποφασιστικά το πεπερασμένο του νησιωτικού χώρου. Αποτέλεσμα, η συγκρότηση του ιστορικά “φορτισμένου” τοπίου που προαναφέρθηκε. Σε κάθε ανθρώπινη επέμβαση - μέχρι και κατά το πρόσφατο παρελθόν - διαφαίνεται παντού εκφρασμένη (με τρόπο συχνά αδιόρατο) η αρχέγονη ιερότητα, σύμφωνα με την οποία φύση και νόηση αναπόσπαστες, υπαγορεύουν τη μορφή και το περιεχόμενο κάθε ανθρώπινου δημιουργήματος.
Ως πορεία νοείται εδώ για τον περιηγητή, η κίνηση του σώματος με τις δικές του δυνάμεις προς ορισμένη κατεύθυνση. Κινείται, βλέπει, ακούει, οσφραίνεται, στοχάζεται, καθώς εξερευνά το τοπίο. Η πορεία του μετουσιώνεται σε “περιδιάβασμα” - προνομιακή διατύπωση για την πλάνητα, στοχαστική περιήγηση. Περιδιαβάζοντας το τοπίο, η κατάληξη της πορείας δεν είναι το ζητούμενο, αλλά το σημείο ανακούφισης, περίσκεψης, τροφοδοσίας σε σωματικό και ψυχικό σθένος για τη συνέχεια. Η λιθόστρωτη στενωπός ή τα σκαλιά ανόδου και καθόδου μέσα σ’ έναν ιστορικό οικισμό, το πέρασμα από μια λευκή εκκλησιά καμωμένη στα μέτρα του χωριού, το άνοιγμα που προσφέρει η μικρή πλατεία ως χώρος συνεύρεσης των ανθρώπων, το ερειπωμένο κάστρο που ορθώνεται ανάμεσα στα σοκάκια, όλα συνιστούν ένα σύνολο όπου ανθρώπινο και φυσικό διαπλέκονται τόσο στενά, ώστε ο αποχωρισμός τους να καθίσταται αδύνατος. Ένα τέτοιος τόπος θα μπορούσε να είναι το κατ’ εξοχήν σημείο εκκίνησης, βάση για την διείσδυση του περιηγητή στην καθαυτό ύπαιθρο χώρα. Κάπως έτσι, η πορεία οδηγείται στο μονοπάτι.Ο περιηγητής κινείται τώρα ως οδοιπόρος, στην καρδιά του κυκλαδικού τοπίου. Το μονοπάτι δεν είναι γι’ αυτόν η μουσειακά σωζόμενη οδός επικοινωνίας άλλων εποχών. Είναι η διάβαση που οδηγεί σ’ ό,τι η φύση κρύβει - και κατά περίπτωση αποκαλύπτει - ως ιστορικά και αληθώς σημαίνον. Καθώς διασχίζει με σεβασμό και διακριτικά το τοπίο, το μονοπάτι είναι το απόλυτα προσαρμοσμένο στη νησιωτική μικροκλίμακα μέσο, που προσφέρει στον οδοιπόρο την ποθητή διαμονή. Κάθε τόσο του υπενθυμίζει, πόσο συχνά μπορεί ο ίδιος να προσεγγίζει το κατώφλι του ιερού. Τα ανθρώπινα έργα που συναντά στο δρόμο του εμφανίζουν τέτοια προσαμογή στα φυσικά δεδομένα, ώστε το προκύπτον σύνολο να συμβιοί σε καθεστώς διαρκούς αρμονίας. Οι όποιες υπερβάσεις γίνονται εδώ εντυπωσιακές εξαιρέσεις, οι οποίες, ως ύβρεις, εκθέτουν τους αυτουργούς τους, ανακαλώντας τους στην τάξη. Μπροστά σε μια τέτοια εμπειρία, οι σύγχρονοι μηχανισμοί πληροφόρησης καθίστανται ανίσχυροι. Η τεχνική του 21ου αιώνα, που προσφέρει στο δέκτη της ασφάλεια και άνεση ως άλλοθι για την επιβολή μηχανισμών χειραγώγησης και κυριαρχίας, μοιάζει περιττή και ανώφελη. Ο κόσμος των σκοπιμοτήτων και των υπολογισμών αντιπαρατίθεται στην ποιητική οπτική της ζωής, όπου “Φύση και Λόγος είναι το αυτό”. Ζώντας την τελευταία πράξη μιας εξελικτικής πορείας, κατά την οποία ο άνθρωπος έφτασε ν’ αυτοκαταστρέφεται, μη μπορώντας να τιθασσεύσει τους όρους ανταγωνισμού και επιβολής που ο ίδιος οικοδόμησε πάνω στον εαυτό του και στη φύση, ο περιηγητής-διανοητής θα πάρει με σιγουριά το δρόμο του μονοπατιού, για μια θέση στον ήλιο. Διαμονές ανόθευτες, άθικτες από τη γάγγραινα των καιρών, υπάρχουν πολλές και ποικίλες. Διορατική ματιά και δύναμη ψυχική νάχει κανείς, για να τις ζήσει και να τους δώσει τη διάρκεια που τους πρέπει.
Υπάρχει λοιπόν ακόμη πεδίο ελεύθερο στα νησιά, όπου το φυσικό και πολιτιστικό τοπίο, μέσα στη μικροκλίμακά του, είναι σε θέση να προσφέρει στα ανήσυχα πνεύματα την ποθητή διαμονή; Την απάντηση τη δίνει το ίδιο το μονοπάτι. Εγγύηση με την ίδια του την ύπαρξη, καταφάσκει στο ερώτημα, χαράσσοντας παράλληλα στο πεδίο την εναλλακτική προοπτική της διαμονής. Ως ραχοκοκαλιά των νησιωτικών όγκων που με διάφορες μορφές – από τις απλούστερες ώς τις πιό περίτεχνες - διατρέχει, το δίκτυο των μονοπατιών ορίζει και χαρακτηρίζει περιοχές και τόπους, υπενθυμίζει την ιερή καταγωγή των ορατών πραγμάτων και διασφαλίζει τη διαχρονικότητα των αόρατων.Στο τοπίο κάθε νησιού αποτυπώνεται η ιδιαίτερη ιστορική του φυσιογνωμία, κάνοντάς το μοναδικό. Με έμφαση αποδίδεται στο κυκλαδικό τοπίο το μυθικό στοιχείο, η μαγική εκείνη δύναμη που αποπνέει το έδαφος, ο αέρας, το νερό, η θάλασσα, σε κάθε νησί με ξεχωριστό τρόπο. Ο περιηγητής-διανοητής αναζητεί το αυθεντικό γεγονός στο αυθεντικό τοπίο και αντίστροφα. Ένα ξωκκλήσι των γκρεμών, προσβάσιμο μόνο από μονοπάτι, χάνει διά παντός την ιερότητα και τη μαγεία του, άν το μονοπάτι αυτό μετατραπεί κάποτε σε αμαξωτό δρόμο. Για τον ίδιο λόγο, το γεγονός ενός πανηγυριού που κάθε χρόνο γίνεται εκεί στη χάρη του αγίου στον οποίο είναι αφιερωμένο, παύει να λειτουργεί ως τελετουργία, όπου η μικρή κοινότητα αφιερώνει χρόνο και περίσσια ψυχή. Κατ’ ακολουθίαν, το πανηγύρι παύει να επιτελεί τον αρχέγονο ρόλο του ως παράγοντας συνοχής της μικρής κοινότητας. Εντάσσεται στην ανοίκεια διαδικασία των τεχνικών μηχανισμών πρόσβασης, όπου ο υπολογισμός αφαιρεί από το γεγονός το στοιχείο της οικειότητας.
Το εγχείρημα της χάραξης διαδρομών πολιτιστικού ενδιαφέροντος στις Κυκλάδες, με κορμό τα μονοπάτια, πραγματοποιείται στην εποχή που η κοινωνική συνοχή των μικροκοινωνιών κλονίζεται και συχνά ανατρέπεται με ταχύτατους ρυθμούς. Με ανάλογους ρυθμούς, συντελείται σήμερα η παράδοση της γής των νησιών, με ταπεινωτικούς όρους, στην τουριστική αγορά της Ευρώπης. Όσο οι εναλλακτικές πρακτικές καθυστερούν, οι συνέπειες για το τοπίο και τη διαμονή, ορατές ήδη σε μεγάλη κλίμακα, θα είναι καταιγιστικές.
Σε τούτο το μεταίχμιο, ο ρόλος της ιστορίας είναι περισσότερο από ποτέ βαρυσήμαντος.
Οι διαδρομές είναι ταγμένες να οδηγούν σε “ομιλούντες” τόπους, δύσκολους στην πρόσβαση, χαρισματικούς όμως στην όψη και την ουσία τους. Δεν είναι το ίδιο να φτάσει κανείς στο άστυ της αρχαίας Θήρας από τον λιθόστρωτο δρόμο που, ξεκινώντας από το μεσαιωνικό χωριό του Πύργου, ανεβαίνει στο βουνό του Προφήτη Ηλία για να προβάλλει στη Σελλάδα και στη συνέχεια να εισάγει τον περιηγητή στον αρχαιολογικό χώρο, από το ν’ ακολουθήσει την τσιμεντένια οδό που, έχοντας σαν αφετηρία το τουριστικό θέρετρο του Καμαριού, καταλήγει στην ίδια θέση. Δεν είναι το ίδιο να επισκεφθεί κανείς τον προϊστορικό οικισμό του Σκάρκου στη Νιό από τον αυτοκινητόδρομο, από το να βαδίσει, με αφετηρία τη Χώρα, το πλατύ λιθόστρωτο μονοπάτι προς τον Απάνω Κάμπο, που περνά ακριβώς μπροστά από τον οικισμό, διασχίζοντας μεταξύ άλλων αγροτική περιφέρεια με άθικτα τα στοιχεία του πρόσφατου παρελθόντος, τον αρχαίο (ιστορικών χρόνων) οικισμό Ελληνικά, γεφύρια και λαγκαδιές γεμάτες μεθυστική μυρωδιά της νιώτικης υπαίθρου. Και πολύ περισσότερο, πόση ξεχωριστή χαρά, εμπειρία ή και περιπέτεια, προσφέρει το μονοπάτι ως μόνη οδός πρόσβασης, σε τόπους όπως μεταξύ άλλων:- το Απάνω Κάστρο στη Νάξο, η κορυφή του Τσικνιά στην Τήνο, η κορυφή και το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία στη Σίφνο, ο Κάλαμος με το μοναστήρι της Καλαμιώτισσας στην Ανάφη, το σπήλαιο και η κορυφή του Ζά στη Νάξο, το σπήλαιο του Άη Γιάννη στην Ηρακλειά, - βυζαντινά μοναστήρια όπως η Χοζοβιώτισσα και ο Άγιος Θεολόγος στην Αμοργό, - βυζαντινούς ναούς σαν την Αγία Κυριακή στη Νάξο και την Ευαγγελίστρια στην Αμοργό, - πρωτοκυκλαδικές ακροπόλεις όπως το Καστρί στη Σύρα και η Κορφή τ’ Αρωνιού στη Νάξο, - αρχαίες πόλεις όπως η Καρθαία στη Τζιά και η Παλαιόπολη στην Άνδρο, - ιστορικά οικιστικά σύνολα αγροτικού τύπου, όπως ο Στρούμπος και ο Ασφοντυλίτης στην Αμοργό, - υπαίθρια μνημεία ή συγκροτήματα προβιομηχανικής τεχνολογίας όπως οι νερόμυλοι της Άνδρου και της Τζιάς,- νεραϊδότοπους όπως το Δρύ στην Αμοργό και η Πιθάρα στην Άνδρο, - παρθένες ακτές σαν τον Άη Νικόλα και τα Φηρά στη Φολέγανδρο, τη Μέλισσα στην Άνδρο, το Λειβάδι στη Δονούσα, τον Άη Φίλιππο στη Τζιά, του Κουρή στα Θερμιά, το Αγιόκλημα στην Κίμωλο; Και τί άλλο από καθιέρωση σε τακτική βάση περιηγητικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων με προορισμούς σαν αυτούς, θα ήταν το καταλληλότερο μέσο που να υπόσχεται την οικοδόμηση κοινοτικών σχέσεων διάρκειας σε παιδιά και εφήβους, ως κοινωνούς του φυσικού και πολιτιστικού τοπίου της πατρίδας τους; Ποιός θα μπορούσε ν’ αμφισβητήσει τον καταλυτικό ρόλο μιας τέτοιας, άμεσης και έντονης εμπειρίας, στην οποιασδήποτε μορφής ευαισθητοποίηση;
Ενταγμένο λοιπόν στη λογική των λειτουργιών που ιστορικά εξέθρεψαν τις πρακτικές και τις αξίες της κυκλαδικών κοινοτήτων, το πρόγραμμα των διαδρομών πολιτιστικού ενδιαφέροντος, η με κάθε τρόπο επανάχρησή τους, δρά πρώτα απ’ όλα παιδευτικά στην κατεύθυνση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και ενισχυτικά στην ιστορική μνήμη. Ανασύρονται στοιχεία του άλλου, παλιού τύπου ηθικής στις τοπικές κοινωνίες, όπως η αυτάρκεια, η αλληλεγγύη και η συντροφικότητα, η αγάπη, η ταπεινοσύνη, η ανάδειξη ανάμεσα σε ίσους, η κοινή δράση με κατανόηση της διαφορετικότητας του καθενός. Έτσι, ο χρήστης του μονοπατιού, είτε με την ιδιότητα του ντόπιου αγρότη είτε ως περιηγητής-διανοητής είτε ως ερευνητής-ανιχνευτής, αντλεί από τον τόπο ενέργεια χωρίς να ξεχνά, προσφέρει χωρίς να προσθέτει, χαίρεται το νησί χωρίς σκοπιμότητες, γίνεται λάτρης του και συμπορεύεται μ’ αυτό.
Με την παρουσία του και μόνο, το μονοπάτι δεν επιτρέπει την διείσδυση στο πεδίο του, ενεργειών και συμβάντων που θα αναιρούσαν τη φυσική ισορροπία. Διαφυλάσσοντας και ζωογονώντας τη μορφή και τη χρήση των μονοπατιών, η παρούσα γενιά μπορεί να εγγυηθεί τη συνέχιση της διαμονής, έξω και μακριά από τους ασφυκτικούς όρους που επαγγέλλεται το κυρίαρχο μοντέλο εργαλειακής αντιμετώπισης, και εν τέλει της εξόντωσης της φύσης.
Είναι άραγε αργά για να κληθούν να επιστρέψουν στην ατομική και συλλογική συνείδηση οι “διαφυγόντες” θεοί;

Τάσος Αναστασίου
Ανακοίνωση στα "Σεμινάρια της Ερμούπολης" (5-6 Ιουλίου 2007 ),Ενότητα: Στο δρόμο προς την αειφορία: Η συμβολή της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης .

Βιβλιογραφία

Φώτη Τερζάκη - Αποσπάσματα μιας φιλοσοφίας της φύσης. Εκδόσεις futura, 2003
Martin Heidegger – Aufenthalte. Εκδόσεις Vittorio Klostermann, 1989

Mαθητική έκθεση για το περιβάλλον στην Τήνο


Συνεχίζεται με επιτυχία από τις 24 Μαρτίου 2009 και για ένα μήνα η μαθητική έκθεση ζωγραφικής,παζλ και κατασκευών στην αίθουσα του Δήμου Τήνου «Πολύκεντρο». Η έκθεση των μαθητών των σχολείων της α/θμιας και β/θμιας εκπ/σης του νησιού με θέμα «Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της Τήνου: η συμβολή των σχολείων».οργανώθηκε από τα Τμήματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Α/θμιας και Β/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων σε συνεργασία με το δήμο Τήνου και το σύλλογο «Οι φίλοι του πρασίνου» στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της «Εβδομάδας πρασίνου» ,με την ευκαιρία της Παγκόσμιας ημέρας της Δασοπονίας (21 Μαρτίου).

Τετάρτη 1 Απριλίου 2009

Περιοδικό ΟΙΚΟΚΥΚΛΑΔΕΣ(τεύχος 2)

Διαβάστε το 2ο τεύχος (Σεπτέμβριος 2οο8) του περιοδικού ΟΙΚΟΚΥΚΛΑΔΕΣ (Έκδοση του τμήματος Περιβαλλοντικής Εκπ/σης Α/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων) στη διεύθυνση:
http://www.epyna.gr/~agialama/eidiseis/teuxos2_oikokilkades.pdf